10283. ‘Super carnem hominis non fundetur’: quod significet non communicativum cum proprio hominis, constat ex significatione ‘carnis hominis’ quod sit proprium ejus, de qua sequitur, et ex significatione ‘fundere’ quod sit communicare; simile enim significatur per ‘fundere’ quod per ‘tangere’, sed ‘fundere’ praedicatur de liquidis, ut de oleo, vino, et aqua, et ‘effundere’ de Divinis, ¹ caelestibus et ¹ spiritualibus, at ‘tangere’ de siccis et corporeis; quod ‘tangere’ sit communicare, videatur n. 10130; inde sequitur quod per quod ‘oleum unctionis super carnem hominis non fundetur’ significetur quod Divinum Bonum Divini Amoris Domini non communicativum sit cum proprio hominis, causa est quia proprium hominis non est nisi quam malum, et Divinum Bonum Domini non cum malo communicari potest; quod proprium hominis non sit nisi quam malum, videatur n. 210, 215, 694, 731, 874-876, 987, 1023, 1024, 1047, 5660, 5786, 8480.

[2] Est apud hominem proprium voluntarium et proprium intellectuale; proprium ejus voluntarium est malum, et proprium ² intellectuale est falsum inde; illud, nempe proprium voluntarium, significatur per carnem hominis, ³ et proprium intellectuale per sanguinem illius carnis; quod ita sit, constat ex sequentibus his locis:

apud Matthaeum,

Jesus dixit, Beatus es, Simon, quia caro et sanguis non revelavit tibi; sed Pater Meus, Qui est in caelis, 16:17;

quod ‘caro’ ibi sit proprium hominis, et quoque ‘sanguis’, manifeste patet:

[3] apud Johannem,

Quotquot receperunt, dedit illis potestatem ut filii Dei essent, qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, sed ex Deo nati sunt, 1:12, 13;

per ‘sanguines’ ibi significantur falsa quae ex proprio intellectuali hominis progrediuntur, et per ‘voluntatem carnis’ mala quae ⁴ ex proprio voluntario; quod ‘sanguis’ sit falsum ex malo, ita ⁵ proprium intellectuale ex proprio voluntario, videatur n. 4735, 9127

[4] apud Esaiam,

Cibabo oppressores tuos carne illorum, et sicut musto sanguine eorum inebriabuntur, 49:26;

cibare illos carne eorum, et inebriare sanguine eorum pro opplere malo et falso mali, ita proprio, utrumque enim ⁶ tam malum quam falsum ex proprio est:

[5] apud Jeremiam,

Maledictus homo qui ⁷ confidit in homine, et ponit carnembracchium suum, 17:5;

‘confidere in homine, et ponere ⁸ carnem bracchium suum’ ⁹ est sibi et suo proprio fidere:

apud Esaiam,

Factus est populus sicut cibus ignis; si deciderit ad dextram esuriet, et si comederit ad sinistram non saturabuntur; vir carnem bracchii sui comedent; Menascheh Ephraimum et Ephraimus Menaschen, 9:[18, ] 19, 20 [KJV 19-21];

per ‘cibum ignis’ significatur appropriatio malorum seu cupiditatum amoris sui et mundi, per ‘esurire et non saturari’ significatur non recipere bonum et verum fidei, per ‘carnem bracchii’ significatur proprium utrumque hominis, per ‘Menaschen’ malum voluntatis, per ‘Ephraimum’ falsum intellectus, et per ‘comedere’ ¹⁰ appropriare; quod ‘ignes’ sint mala seu cupiditates amoris sui et mundi, videatur n. 5071, 5215, 6314, 6832, 7324, 7575, ¹¹ 9141;

[6] quod ‘esurire et non saturari’ sit non recipere bonum et verum fidei, est quia per ‘famem et sitim’ significatur desolatio boni et veri, n. 5360, 5376, 6110, 7102, 8568 fin. ; quod ‘dextrum’ sit bonum ex quo verum, et ‘sinistrum’ verum per quod bonum, ¹² n. 10061; inde ‘si deciderit ad dextram esurire, et comedere ad sinistram non saturari’ significat quod utcumque instruuntur de bono et vero, non usque ¹³ recepturos esse;

[7] quod ‘Menascheh’ sit bonum voluntatis, n. 5351, 5353, ¹⁴ 5354 fin. , 6222, 6234, 6238, 6267, et quod ‘Ephraimus’ sit verum intellectus, n. 3969, 5354, 6222, 6234, 6238, 6267; inde in opposito sensu est ‘Menascheh’ malum voluntatis, et ‘Ephraim’ falsum intellectus, nam paene omnia in Verbo etiam oppositum sensum habent; quod ‘comedere’ sit appropriare, n. 3168, 3513 fin. , 3596, 4745; inde patet quid sit ‘comedere carnem bracchii sui’, quod nempe sit appropriare sibi malum et falsum ex suo proprio; ‘caro bracchii’ dicitur, quia per ‘bracchium’ similiter ac per ‘manum’ significantur id quod est apud hominem, et cui fidet, videatur in locis citatis n. 10019:

[8] apud Sachariam,

Dixi, Non pascam vos, moriens moriatur, reliquae comedent, quaelibet carnem alterius, 11:9;

‘non pascere’ pro non instruere et reformare, ‘mori’ pro perire quoad vitam spiritualem, ‘comedere carnem alterius’ pro appropriare sibi mala quae ex proprio alterius:

[9] apud Ezechielem,

Scortata est Hierosolyma cum filiis Aegypti vicinis, magnis carne, 16:26;

‘Hierosolyma’ pro Ecclesia perversa, ‘scortari cum filiis Aegypti magnis carne’ pro falsificare vera Ecclesiae per scientifica ¹⁵ quae ex solo naturali homine, ita ¹⁶ per scientifica sensualia ¹⁷ ; quod ‘Hierosolyma’ sit Ecclesia, videatur n. 402, 2117, 3654, hic Ecclesia perversa, quod ‘scortari’ sit falsificare vera, n. 2466, 2729, 8904, quod ‘filii’ sint vera, et quoque falsa, n. 1147, 3373, 4257, 9807, quod ‘Aegyptus’ sit scientificum in utroque sensu, in locis ¹⁸ citatis n. ¹⁹ 9340, et quod sit naturale, in locis citatis n. 9391; inde ‘magni carne’ dicuntur qui ex ²⁰ sensualibus ratiocinantur et concludunt de veris Ecclesiae; qui hoc faciunt, ii falsa arripiunt pro veris, nam ex ²¹ sensualibus ratiocinari et concludere est ex fallaciis sensuum corporis; quapropter sunt sensuales homine qui intelliguntur per ‘magnos carne’, quoniam ²² ex proprio corpore cogitant:

[10] apud Esaiam,

Aegyptus homo, et non deus; et equi ejus caro non autem spiritus, 31:3;

‘Aegyptus’ etiam hic pro scientifico, ‘equi ejus’ pro intellectuali inde; ²³ hoc ²⁴ dicitur ‘caro non spiritus’ cum ex proprio et non ex Divino concludunt; quod ‘equi’ sint intellectuale, videatur n. 2761, 2762, 3217, 5321, 6534, et quod ‘equi Aegypti’ sint scientifica ex intellectuali perverso, n. 6125, 8146, 8148.

[11] Quod per ‘carnem’ significetur proprium hominis, seu quod idem, malum ejus voluntarium, ²⁵ constat apud Moschen ubi agitur de cupidine populi Israelitici edendi carnem, de qua ita, Colluvies quae in medio populi, concupiverunt concupiscentiam, et dixerunt, Quis cibabit nos carne? dixit Jehovah, In crastinum comedetis carnem; non die uno comedetis, neque duobus diebus, neque quinque diebus, neque decem diebus, neque viginti diebus, ad ²⁶ mensem usque dierum. Et ventus profectus est a Jehovah, et abripuit coturnices e mari, et dimisit super castra instar duarum ulnarum super faciebus terrae: surrexit populus tota die et tota nocte totoque die crastino, ac collegerunt et expanderunt circum castra: caro adhuc inter dentes eorum antequam deglutiretur, et ira Jehovae exarsit in populum, et percussit in populo plagam magnam valde: unde vocavit nomen loci Sepulcra Concupiscentiae, Num. 11:4, 18-20, 31-33 [, 34];

[12] quod ‘caro’ significaverit ²⁷ proprium illius gentis, ex singulis ibi constare potest, nam nisi hoc, quid malum in desiderare carnem, cum etiam illis promissa ²⁸ fuit caro prius? Exod. 16:12; sed quia significabat ²⁹ proprium, ita malum voluntarium in quo gens illa prae aliis gentibus erat, ideo dicitur, cum desiderarent carnem, quod concupiverint concupiscentiam; ³⁰ et ideo percussi sunt plaga magna; et ³¹ ideo nomen loci ubi sepulti, ³² vocatum est Sepulcra Concupiscentiarum; sive dicas malum voluntarium sive concupiscentiam, idem est, nam malum voluntarium est concupiscentia, ³³ quoniam proprium ³⁴ hominis non cupit nisi quam suum, et non aliquid proximi aut aliquid Dei, nisi propter se; quia gens illa talis fuit, ideo dicitur quod comederent carnem non uno die, non duobus, non quinque, nec decem, nec viginti, sed mensem dierum, per quae significatur quod gens illa talis sit in perpetuum, nam ‘mensis dierum’ est in perpetuum, et ideo dicitur quod cum caro adhuc inter dentes antequam deglutiretur, percussi fuerint plaga magna, per ‘dentes’ enim significatur proprium corporeum, quod est infimum hominis, n. ³⁵ 4424 fin. , 5565-5568, 9062; quod gens illa talis fuerit, videatur in locis citatis n. 9380, et in cantico Moschis, Deut. 32:20, 22-26, 28, 32-34.

[13] In Verbo opponitur spiritus carni, quoniam per ‘spiritum’ significatur vita a Domino et per ‘carnem’ vita ab homine, ut apud Johannem,

Spiritus est qui vivificat, caro non prodest quicquam; verba quae Ego loquor vobis, spiritus sunt et vita sunt, 6:63;

inde constat quod ‘spiritus’ sit vita a Domino, quae est vita ³⁶ amoris et fidei in Ipsum ab Ipso, et quod ‘caro’ sit vita ab homine, ita proprium ejus; inde dicitur, ‘caro non prodest quicquam’: similiter alibi apud Johannem,

Quod natum est a carne caro est, sed quod generatum est a spiritu spiritus est, 3:6:

apud Davidem,

Deus recordatus est quod caro illi; spiritus qui abiret non reverteretur, Ps. 78:39.

[14] Quoniam per ‘carnem’ cum de homine, significatur proprium, quod est malum amoris sui et mundi, ³⁷ patet quid per ‘carnem’ significatur cum de Domino, quod nempe proprium Ipsius, quod est Divinum Bonum Divini Amoris; hoc significatur per ‘carnem Domini’ apud Johannem,

Panis quem Ego dabo, caro Mea est; nisi comederitis carnem Filii hominis et biberitis Ipsius sanguinem, non habebitis vitam in vobis; qui manducat Meam carnem et bibit Meum sanguinem, habet vitam aeternam, nam caro Mea est vere cibus et sanguis Meus est vere potus, 6:51, 53-55;

quod per ‘carnem Domini’ significetur Divinum Bonum Divini Amoris ³⁸ Ipsius, et per ‘sanguinem’ Divinum Verum ex Divino illo Bono procedens ³⁹ , ita similia quae per panem et vinum in Sancta Cena, et quod illa sint ⁴⁰ propria in Divino Humano Ipsius, videatur n. 1001, 3813, 4735, ⁴¹ 6978, 7317, 7326, 7850, 9127, 9393, 10026, x10033, 10152, ⁴² et quod sacrificia repraesentaverint bona quae a Domino, et quod ideo carnes illorum ⁴³ significaverint bona, n. 10040, 10079. Praeterea in Verbo passim dicitur ‘omnis caro’, et per id intelligitur omnis homo, ut Gen. 6:12, 13, 17, 19; Esai. 40:5, 6, 49:26, 66:16, 23, 24; Jer. 25:31, 32:27, 45:5; Ezech. ⁴⁴ 20:48, 21:4, 5; et alibi.

Poznámky pod čarou:

5354. ‘Et nomen secundi vocavit Ephraim’: quod significet novum intellectuale in naturali, et quale ejus, constat a significatione ‘nominis’ et ‘vocare nomen’ quod sit quale, de qua n. 144, 145, 1754, 1896, 2009, 2724, 3006, 3421; et ex repraesentatione ‘Ephraim’ quod sit intellectuale ¹ in naturali, de qua sequitur; quid novum intellectuale et quid novum voluntarium, quae significantur per Ephraim et Menashen, primum dicendum: in Ecclesia quidem notum est quod homo denuo generandus sit, hoc est, regenerandus, ut ingredi queat in regnum Dei; hoc notum est quia Dominus apertis verbis id dixerat apud Johannem 3:3, 5; quid autem sit denuo generari, usque paucis notum est; causa est quia pauci sciunt quid bonum et malum; quod non sciant quid bonum et malum, causa est quia non sciunt quid charitas erga proximum; si hanc scirent, etiam scirent quid bonum, et ex bono quid malum, omne enim id bonum est quod ex genuina charitate erga proximum venit;

[2] sed in hoc bono nemo potest esse ex se, est enim ipsum caeleste quod influit a Domino; hoc caeleste continue influit, sed obstant mala et falsa ² quin possit recipi; ut itaque recipiatur, necessum est ut homo removeat mala et quantum potest, etiam falsa, et sic se disponat ad recipiendum influxum; quando remotis malis homo recipit influxum, tunc accipit novam voluntatem et novum intellectuale; ex nova voluntate sentit jucundum in benefaciendo proximo ex nullo fine sui, et ex novo intellectuali appercipit jucundum in discendo quid bonum et verum propter illa et propter vitam; quia novum hoc intellectuale et novum voluntarium existit per influxum a Domino, idcirco is qui regeneratus est, agnoscit et credit quod bonum et verum quibus afficitur, non sit ex se sed ex Domino, tum quod quicquid ex se seu ex proprio, non sit nisi malum;

[3] ex his patet quid sit denuo generari, tum quid sit novum voluntarium et novum intellectuale; sed regeneratio, per quam novum intellectuale et novum voluntarium, non fit uno momento, sed fit a prima ³ infantia usque ad ultimum ³ vitae, et postea in altera vita in aeternum, et hoc per media Divina innumerabilia et ineffabilia; homo enim ex se non est nisi malum quod continue sicut ex fornace exhalat, ac continue bonum nascens exstinguere conatur; ad removendum tale malum et loco ejus irradicandum bonum, non potest fieri nisi per omnem vitae cursum, et per Divina media quae innumerabilia et ineffabilia sunt; ⁴ horum mediorum vix aliqua nota sunt hoc tempore, ex causa quia homo regenerari se non patitur, nec credit regenerationem aliquid esse, quia non credit vitam post mortem; processus regenerationis, ⁵ qui ineffabilia continet, quoad plurimam partem facit sapientiam angelicam, et est talis ut a nullo angelo in aeternum plene exhauriri queat; inde est quod in sensu interno Verbi de eo praecipue agatur.

[4] Quod ‘Ephraim’ sit novum intellectuale ⁶ in naturali, ex plurimis locis in Verbo patet, praecipue apud Prophetam Hoscheam, qui de Ephraimo multum agit, apud quem haec: Ego novi Ephraimum, et Israel non latet Me, quod omnino scortatus sis Ephraim, pollutus sit Israel.... Israel et Ephraim corruent per iniquitatem suam, corruet etiam Jehudah cum illis.... Ephraim in solitudinem erit in die ⁷ correctionis... Et Ego sicut tinea Ephraimo, et sicut teredo domui Jehudae. Et vidit Ephraim morbum suum, et Jehudah vulnus suum, et ivit Ephraim ad Assyrium, et misit ad regem Jareb, et hic non potuit sanare vos, 5:3, 5, 9, 11-13: adhuc apud eundem,

Quando sanavi Israelem, tunc revelata est iniquitas Ephraimi, et mala Samariae, quia fecerunt mendacium, et fur venit, diffundit se turma foris.... Et fuit Ephraim sicut columba stulta, non cor, Aegyptum vocarunt, Assyriam abiverunt; cum ibunt, expandam super eos rete Meum, vii [1, ] 11, 12 seq. :

[5] porro Deglutitus est Israel, nunc futuri sunt inter gentes, sicut vas in quo non desiderium, quando illi ascenderunt Assyriam, onager solitarius; sibi Ephraim mercede meretricia conciliat amores, 8:8, 9.

Israel non habitabunt in terra Jehovae, et revertetur Ephraim Aegyptum, et in Assyria immundum comedent, 9:3.

Circumdederunt Me mendacio Ephraim, et dolo domus Israelis; et Jehudah adhuc dominatur cum Deo et cum sanctis ⁸ fidelis: Ephraim pascens ventum, et persequitur eurum, omni die mendacium et vastationem multiplicat, et foedus cum Assyrio pangunt, et oleum in Aegyptum defertur, 12:1, 2 [KJV Hos. 11:12, 12:1];

praeter ⁹ de Ephraim pluries alibi apud eundem, ut 4:16-18, 5:3, 5, 9, 11-13, 7:8, 9, 9:8, 11, ¹⁰ 13, 16, 10:6, 11, 11:3, 8, 9, 12:9, 15 [KJV 5:8, 14], 13:1, 12, 14:9 [KJV 14:8];

[6] in his omnibus locis per ‘Ephraim’ intelligitur intellectuale Ecclesiae, per ‘Israel’ spirituale ejus, et per ‘Jehudam’ caeleste ejusdem; et quia intellectuale Ecclesiae per Ephraimum significatur, ideo saepe dicitur de Ephraim quod abeat in Aegyptum, et in Assyriam, per ‘Aegyptum’ enim significantur scientifica, et per ‘Assyriam’ ratiocinia ex illis; illa et haec praedicantur de intellectuali; quod ‘Aegyptus’ sit scientificum, videatur n. 1164, 1165, 1186, 1462, 2588, 3325, 4749, 4964, 4966, et quod ‘Asshur seu Assyria’ sit ratio et ratiocinatio, n. 119, 1186;

[7] similiter in sequentibus locis per Ephraimum significatur intellectuale Ecclesiae;

apud Zachariam, Exsulta valde, filia Zionis, clange filia Hierosolymae, ecce rex tuus venit tibi: ... exscindam currum ex Ephraimo, et equum ex Hierosolyma; et exscindam arcum belli, contra loquetur pacem gentibus; et erit dominari ipsius a mari usque ad mare, et a fluvio usque ad fines terrae.... Tendam Mihi Jehudam, arcu implebo Ephraimum, et excitabo filios tuos Zion, cum filiis tuis Javan, 9:9, 10, 13; ibi de Adventu Domini, et Ecclesia gentium; ‘exscindere currum ex Ephraimo et equum ex Hierosolyma’ pro omne intellectuale Ecclesiae; ‘arcu implere Ephraimum’ pro dare novum intellectuale; quod ‘currus’ sit doctrinale, videatur n. 5321; ¹¹ ‘equus’ intellectuale, n. 2760-2762, 3217, 5321; et quod ‘arcus’ etiam doctrinale, n. ¹² 2685, 2686, 2709; doctrinale enim ab intellectuali ¹³ dependet, nam sicut id intelligitur, ita creditur;

[8] intellectus doctrinalis facit quale fidei; inde etiam filii Ephraimi vocantur jaculatores arcu apud Davidem,

Filii Ephraimi qui armati, jaculatores arcu, averterunt se in die praelii, Ps. 78:9:

apud Ezechielem,

¹⁴ Fili hominis, sume tibi lignum unum, et scribe super illud Jehudae et filiis Israelis sociis ejus; deinde sume lignum unum et scribe super illud Josephi lignum Ephraimi et omnis domus Israelis sociorum ejus; postea conjunge illa, unum cum altero tibi in lignum unum, ut sint unum ambo in manu ¹⁵ Mea.... Ecce Ego accepturus lignum Josephi, quod in manibus Ephraimi et tribuum Israelis sociorum ejus, et addam eos qui super illo cum ligno Jehudae, et faciam eos in lignum unum, ut sint unum in manu Mea, 37:16, 17, 19; ibi etiam per ‘Jehudam’ intelligitur Ecclesiae caeleste, per ‘Israelem’ ejus spirituale, et per ‘Ephraimum’ ejusdem intellectuale, quae quod unum fient per charitatis bonum, significatur per quod unum lignum fiet ex duobus; lignum quod sit bonum quod charitatis et inde operum, videatur n. 1110, 2784, 2812, 3720, 4943:

[9] apud Jeremiam,

Dies est, clamabunt custodes ex monte Ephraimi, Surgite, ascendamus Zionem ad Jehovam Deum nostrum.... Ero Israeli in patrem, et Ephraim primogenitus Meus ille, 31:6, 9:

apud eundem,

Audiendo audivi Ephraimum lugentem, Castigasti me et castigatus sum, sicut vitulus non consuetus; converte me, ut convertar; ... ¹⁶ nonne filius pretiosus Mihi Ephraim? ¹⁶ nonne natus deliciarum? nam postquam locutus fuero contra illum, recordando recordabor illius iterum, 31:18, 20:

apud eundem,

Reducam Israelem ad habitaculum suum, ut pascat in Carmele et Bashane, ac in monte Ephraimi et Gileade saturetur anima ejus, Jer. 50:19:

apud Esaiam,

Vae coronae superbiae, ebriis Ephraimi, et flori decidenti et gloriae decoris illius, qui super capite vallis pinguium perturbatorum vino, 28:1;

[10] in his quoque locis per ‘Ephraimum’ significatur intellectuale Ecclesiae; intellectuale Ecclesiae est intellectus apud homines Ecclesiae de veris et bonis, hoc est, de doctrinalibus fidei et charitatis, ita notio, conceptus seu idea de illis; ipsum verum est Ecclesiae spirituale, et bonum est ejus caeleste, at verum et bonum ¹⁷ aliter intelligitur apud unum quam apud alterum, qualis itaque intellectus veri est, tale est verum apud unumquemvis; similiter se habet cum intellectu boni.

[11] Quid voluntarium Ecclesiae quod per ‘Menashen’ ¹⁸ significatur, ex intellectuali quod est ‘Ephraim’, sciri potest; voluntarium Ecclesiae similiter se habet sicut ejus intellectuale, quod nempe apud unumquemvis varietur; ‘Menasheh’ id voluntarium significat apud Esaiam,

In excandescentia Jehovae Zebaoth obscurata est terra, factusque est populus sicut cibus ignis; vir fratri suo non parcent, ... vir carnem brachii sui comedent, Menasheh Ephraimum, et Ephraimus Menashen, una illi sunt contra Jehudam, 9:18-20 [KJV 9:19-21];

‘vir carnem brachii sui comedent, Menasheh Ephraimum, et Ephraimus Menashen’ pro quod velle hominis Ecclesiae erit contra ejus intelligere, et intelligere contra ejus velle:

[12] apud Davidem,

Deus locutus est per sanctitatem Suam, exsultabo, dividam Shechemum, et vallem Succoth dimetiar, Mihi Gilead, et Mihi Menasheh, et Ephraim robur capitis Mei, Ps. 60:8, 9 [KJV Ps. 60:6, 7]:

apud eundem,

Pastor Israelis adverte aurem, qui ducit sicut gregem Josephum, qui sedes super cherubim, effulge, coram Ephraimo et Benjamine, et Menashe, excita potentiam Tuam, Ps. 80:2, 3 [KJV Ps. 80:1, 2];

etiam ibi ‘Ephraim’ pro Ecclesiae intellectuali, et ‘Menasheh’ pro ¹⁹ ejus voluntario; idem etiam patet ex benedictione Ephraimi et Menashis a Jacobo ante mortem, de qua Gen. xlviii; et quoque ex eo quod Jacob acceptaverit Ephraimum loco Reubenis, et Menashen loco Shimeonis, ibid. vers. 3, 5, 5;

per Reubenem enim repraesentatum fuit intellectuale Ecclesiae, seu fides intellectu ²⁰ et doctrina, n. 3861, 3866, et per ‘Shimeonem’ fides actu, seu oboedientia et voluntas faciendi verum, ex qua et per quam charitas, ita verum actu, quod est bonum novi voluntarii, n. 3869-3872.

[13] Quod Jacob ‘tunc Israel’ Ephraimo benedixerit prae Menashe, ponendo dextram manum super illum, et sinistram super hunc, ibid. vers. 13-20, causa fuit eadem quae fuit Jacobo, quod primogenituram Esavi in se derivaverit; et eadem quae fuit filiis Jehudae ex Tamare Perezo et Zeraho, quod Zerah qui primogenitus, usque post Perezum exiverit, Gen. 38:28-30;

causa nempe erat quod verum fidei quod intellectualis, primo loco sit apparenter cum regeneratur homo, et tunc bonum charitatis quod voluntarii apparenter secundo loco, ²¹ cum tamen bonum actualiter est primo, et manifeste cum homo regeneratus est, de qua re videatur n. 3324, 3539, 3548, 3556, 3563, 3570, 3576, 3603, 3701, 4243, 4244, 4247, 4337, 4925, 4926, 4928, 4930, 4977.

Poznámky pod čarou: