321. Maar deze dingen zullen in de gestelde orde worden ontvouwd.
Ten eerste: Hij die bij zich de schijn bevestigt dat de wijsheid en de voorzichtigheid uit de mens en in de mens als van hemzelf zijn, niet anders kan zien dan dat hij anders niet een mens zou zijn, maar òf een beest òf een gesneden beeld; terwijl toch het tegendeel het geval is.
Het is vanuit de wet van de Goddelijke Voorzienigheid dat de mens zal denken zoals uit zich en dat hij voorzichtig zal handelen zoals uit zich, maar dat hij toch zal erkennen dat het uit de Heer is. Daaruit volgt, dat wie denkt en voorzichtig handelt zoals uit zich en tegelijk erkent dat het uit de Heer is, een mens is, niet echter hij die bij zich bevestigt dat al wat hij denkt en wat hij doet, vanuit zich is. Voorts ook niet hij, die omdat hij weet dat de wijsheid en de voorzichtigheid uit God zijn, niettemin de invloed afwacht. Deze wordt immers zoals een gesneden beeld en eerstgenoemde zoals een beest. Dat hij die de invloed afwacht, zoals een gesneden beeld is, is duidelijk, deze persoon moet wel onbeweeglijk staan of zitten, met neerhangende handen en met ogen die òf gesloten òf geopend zijn zonder knipperen, zonder denken noch bezieling; wat is er dan van leven in hem? Dat hij die gelooft dat alle dingen die hij denkt en doet vanuit hemzelf zijn, niet ongelijk aan een beest is, is ook duidelijk, want hij denkt alleen vanuit het natuurlijk gemoed en dit heeft de mens gemeen met de beesten, en niet vanuit het geestelijk redelijk gemoed, wat het waarlijk menselijk gemoed is. Dit gemoed erkent immers dat alleen God denkt vanuit zich en dat de mens denkt vanuit God. Daarom weet ook zo iemand niet een ander onderscheid tussen de mens en het beest dan dat de mens spreekt en het beest geluiden maakt, en gelooft hij dat zowel de een als de ander op eendere wijze sterven. Over hen die de invloed afwachten zal nog iets gezegd worden; dezen nemen niet enige invloed op dan alleen die weinigen die van harte een invloed verlangen. Dezen krijgen soms enig antwoord door levende doorvatting in het denken of door een stille spraak daarin en zelden door een duidelijk verneembare en dan daartoe opdat zij denken en handelen zoals zij willen en kunnen, en dat wie wijs handelt, wijs is, en wie dwaas handelt, dwaas is; en nooit worden zij onderricht wat ze hebben te geloven en wat ze hebben te doen. De oorzaak hiervan is dat niet het menselijk redelijke en vrije zal vergaan, dus dat eenieder vanuit het vrije volgens de rede zal handelen, met alle schijn zoals vanuit zich. Zij die door een invloed worden onderricht wat zij hebben te geloven of wat zij hebben te doen, worden niet onderricht uit de Heer, noch uit enige hemelse engel, maar uit een zekere dweepzieke geest: Quakeriaans of Moraviaans, en zij worden verleid. Alle invloed uit de Heer geschiedt door de verlichting van het verstand en door de aandoening van het ware en hierdoor in eerstgenoemde.
Ten tweede: Dat geloven en denken, zoals het de waarheid is, dat al het goede en ware uit de Heer is en al het boze en valse uit de hel, als iets onmogelijks verschijnt, terwijl het toch waarlijk menselijk en vandaar engellijk is.
Geloven en denken dat al het goede en ware uit God is, schijnt wel mogelijk, als niet iets verdergaands wordt gezegd: de oorzaak is omdat het volgens het theologische geloof is, waartegen het niet geoorloofd is te denken; maar geloven en denken dat al het boze en valse vanuit de hel is, schijnt onmogelijk, omdat zo ook geloofd zou worden dat de mens niets kon denken. Toch denkt de mens zoals vanuit zich, zelfs ook indien uit de hel, omdat de Heer het eenieder geeft dat het denken, waarvandaan dit ook komt, in hem zal verschijnen zoals van hemzelf. Anders zou de mens niet als mens leven, noch kunnen worden uitgeleid uit de hel en binnengeleid in de hemel, dat wil zeggen, hervormd worden, zoals met veel dingen boven is getoond. Daarom ook geeft de Heer de mens te weten en vandaar te denken dat hij in de hel is indien hij in het boze is en dat hij vanuit de hel denkt indien hij vanuit het boze denkt. Eveneens geeft Hij de middelen te denken hoe hij uit de hel kan uitgaan en niet vanuit de hel denken, maar in de hemel kan komen en daar denken vanuit de Heer en eveneens geeft Hij de mens het vrije van de keuze. Hieruit kan worden gezien dat de mens het boze en het valse kan denken zoals vanuit zich en eveneens denken dat dit of dat het boze en het valse is; bijgevolg dat het slechts een schijn is dat hij uit zich denkt, zonder welke schijn de mens niet mens zou zijn. Het menselijk zelf en vandaar het zelf van de engelen is denken vanuit de waarheid, en dit is de waarheid dat de mens niet denkt vanuit zich, maar dat het hem uit de Heer wordt gegeven te denken in alle schijn zoals vanuit zich.
Ten derde: Zo geloven en denken is onmogelijk voor hen die niet het Goddelijke van de Heer erkennen en die niet erkennen dat de boze dingen zonden zijn; maar het is wel mogelijk voor hen die die twee erkennen.
Dat het onmogelijk is voor hen die niet het Goddelijke van de Heer erkennen, komt omdat de Heer alleen de mens denken en willen geeft en zij die niet het Goddelijke van de Heer erkennen, geloven, omdat ze van Hem zijn losgemaakt, dat zij uit zich denken. Het is ook onmogelijk voor hen die niet erkennen dat de boze dingen zonden zijn, dit komt omdat dezen denken vanuit de hel en eenieder daar meent dat hij uit zich denkt. Dat het echter wel mogelijk is voor hen die deze twee erkennen, kan vaststaan vanuit de dingen die boven in de n. 288-294 overvloedig zijn aangevoerd.
Ten vierde: Zij die in die twee erkenningen zijn, denken alleen na over de boze dingen bij zich, verwerpen die als zonden en werpen die terug naar de hel waar die vandaan kwamen, voor zoveel zij die dingen als zonden schuwen en verafschuwen.
Wie weet niet of kan niet weten, dat het boze uit de hel is en dat het goede vanuit de hemel is; en wie kan daaruit niet weten dat de mens voor zoveel als hij het boze schuwt en verafschuwt, de hel schuwt en verafschuwt; en wie kan daaruit niet weten dat voor zoveel iemand het boze schuwt en verafschuwt, hij het goede wil en liefheeft, bijgevolg dat hij voor zóveel door de Heer uit de hel weggenomen en tot de hemel geleid wordt. Deze dingen kan elk redelijk mens zien als hij slechts weet dat de hel en de hemel zijn en dat het boze uit zijn oorsprong is en het goede uit de zijne. Indien nu de mens nadenkt over de boze dingen bij zich, wat hetzelfde is als zich onderzoeken, en hij die schuwt, dan wikkelt hij zich uit de hel los en werpt deze achter de rug en laat zich in de hemel binnen en schouwt daar de Heer van aangezicht. Er wordt gezegd dat de mens dit doet, maar hij doet het zoals uit zich en dan doet hij het vanuit de Heer. Wanneer de mens dit ware erkent vanuit een goed hart en vanuit een vroom geloof, dan schuilt het van binnen in al wat hij daarna zoals vanuit zich denkt en doet, gelijk aan het kiemkrachtige in het zaad dat van binnen blijft bestaan zelfs tot in het nieuwe zaad; en zoals het genoeglijke in de trek naar spijs die hij eenmaal heeft erkend als heilzaam voor hem; in één woord, het is zoals het hart en de ziel in al wat hij denkt en doet. Ten vijfde: Zo eigent de Goddelijke Voorzienigheid aan niemand het boze toe, noch aan iemand het goede, maar de eigen voorzichtigheid eigent het ene zowel als het andere toe. Dit volgt uit alle dingen die nu zijn gezegd: het doel van de Goddelijke Voorzienigheid is het goede; dit streeft zij dus na in alle werking; daarom eigent zij aan niemand het goede toe, want zo zou dat op de verdienste gericht worden; noch eigent zij aan iemand het boze toe, want dan zou zij hem aan het boze schuldig maken. Het ene en het andere doet evenwel de mens vanuit het eigene omdat dit niets is dan het boze; het eigene van zijn wil is de liefde van zich en het eigene van zijn verstand is de trots van het eigen inzicht en hieruit is de eigen voorzichtigheid.
