5937. En Farao zei tot Jozef; dat dit de doorvatting betekent van het natuurlijke vanuit het innerlijk hemelse, staat vast uit de betekenis van zeggen in de historische dingen van het Woord, namelijk het doorvatten, waarover meermalen eerder; uit de uitbeelding van Farao, namelijk het natuurlijke in het algemeen, nrs. 5160, 5799;

en uit de uitbeelding van Jozef, namelijk het innerlijk hemelse, nrs. 5869, 5877; omdat het hemelse dat Jozef uitbeeldt, innerlijk is en het natuurlijke dat Farao uitbeeldt, uiterlijk is, is daarom het doorvatten van het natuurlijke vanuit het innerlijk hemelse; alle doorvatting immers is vanuit het innerlijke; nooit is er enige doorvatting van het innerlijke vanuit het uiterlijke; waarvandaan immers de invloeiing is, daarvandaan is de doorvatting. Wat doorvatten is dat zo vaak wordt genoemd, moet hier in het kort worden gezegd; bij elk mens is het vermogen om te doorvatten of iets zo is ofwel niet zo is; het vermogen om van binnen in zichzelf of in zijn gemoed te concluderen, maakt dat de zaak wordt doorvat; dit vermogen is nooit bestaanbaar tenzij er invloeiing vanuit de geestelijke wereld is; in deze gave munt de ene mens boven de andere uit; zij die minder uitmunten, zijn diegenen die slechts weinig binnen in zich of in hun gemoed concluderen en dan doorvatten, maar die zeggen dat iets zo is omdat anderen in wie zij geloof hebben, dat zo gezegd hebben; maar zij die meer uitmunten, zijn diegenen die niet vanuit anderen maar vanuit zich zien dat iets zo is; toch is de doorvatting die bij elk mens is, er een in wereldse dingen, niet echter heden ten dage bij iemand in geestelijke dingen; de oorzaak hiervan is deze dat het geestelijke dat invloeit en de doorvatting maakt, verduisterd en bijna uitgeblust is door de verkwikkingen van de liefde van de wereld en van zich; daarom bekommeren zij zich ook niet om de geestelijke dingen dan alleen voor zover uit plicht en gewoonte; indien de vrees vanuit de plicht en de verkwikking vanuit gewoonte werd weggenomen, zouden zij die dingen afwijzen, verafschuwen, ja zelfs loochenen; om geestelijke dingen te kunnen doorvatten, moet men in de aandoening van het ware vanuit het goede zijn en aanhoudend verlangen de ware dingen te weten; vandaar wordt iemands verstandelijke verlicht en wanneer het verstandelijke is verlicht, wordt het hem gegeven van binnen in zich te doorvatten; maar degene die niet in de aandoening van het ware is, weet dat, waarvan hij weet dat het zo is, uit de leerstellingen van de Kerk waaraan hij geloof hecht en omdat een priester, een presbyter of een monnik heeft gezegd dat iets zo is. Hieruit kan vaststaan wat doorvatten is en dat dit bestaat in de wereldse, maar niet in geestelijke dingen; wat nog hieruit blijkt dat eenieder blijft in het dogma waarin hij geboren is, ook zij die als joden zijn geboren, en ook diegenen die buiten de Kerk zijn, hoewel zij binnen haar leven; en eveneens zouden degenen die in een ketterij zijn, indien hun de eigenlijke ware dingen zelf werden gezegd en die eveneens werd bevestigd, toch niet in het minst doorvatten dat het ware dingen zijn, zij zouden aan hen als valse dingen verschijnen.

5877. En Jozef zei tot zijn broers; dat dit betekent dat het innerlijk-hemelse het vermogen van doorvatting gaf aan de ware dingen in het natuurlijke, staat vast uit de betekenis van zeggen in de historische dingen van het Woord, namelijk het doorvatten, nrs. 1898, 1919, 2080, 2619, 2862, 3395, 3509, 5687, 5743; hier het vermogen van doorvatten geven; waarover hierna; uit de uitbeelding van Jozef, namelijk het innerlijk-hemelse, waarover nr. 5869;

en uit de uitbeelding van de tien zonen van Jakob, die hier de broers zijn, te weten de ware dingen in het natuurlijke, waarover de nrs. 5403, 5419, 5458, 5512;

vandaar is de innerlijke zin dat het innerlijk-hemelse het vermogen van doorvatten gaf aan de ware dingen in het natuurlijke. Dat hier met zeggen wordt aangeduid het vermogen van doorvatten geven, komt omdat in wat nu volgt wordt gehandeld over de verbinding van het innerlijk-hemelse, namelijk Jozef, met de ware dingen in het natuurlijke, namelijk de zonen van Jakob; en wanneer de verbinding plaatsvindt, wordt het vermogen van doorvatten gegeven, namelijk door de aandoening van het ware en zo van het goede.

1919. Dat de woorden ‘Abram zei tot Sarai’ de innerlijke gewaarwording betekenen, blijkt uit hetgeen eerder in nr. 1898 is gezegd. De innerlijke gewaarwording van de Heer is uitgebeeld en wordt hier aangeduid door de woorden ‘Abram zei tot Sarai’, maar het denken uit de innerlijke gewaarwording door de woorden ‘Sarai zei tot Abram’. Het was de innerlijke gewaarwording, waaruit de gedacht voortkwam; het denken van degenen die in de innerlijke gewaarwording zijn, komt nergens anders vandaan. Maar toch is de innerlijke gewaarwording iets anders dan de gedachte. Opdat men zal weten dat het iets anders is, dient ter verduidelijking het geweten. Het geweten is een zekere algemene en dus duistere inspraak van die dingen die door de hemelen van de Heer invloeien; wat invloeit, vertoont zich in de innerlijke redelijke mens, en wel als in een wolk, en deze wolk bestaat uit schijnbaarheden en begoochelingen ten aanzien van de waarheden en goedheden van het geloof. Het denken is echter van het geweten onderscheiden, maar het vloeit uit het geweten voort, want zij die een geweten hebben, denken en spreken daarnaar, en de gedachte is nauwelijks iets anders dan de ontwikkeling van de dingen welke tot het geweten behoren, en zo dus de verdeling ervan in voorstellingen en daarna in woorden. Hierdoor komt het dat zij die een geweten hebben, door de Heer daartoe gehouden worden om goed te denken over de naaste, en daarvan afgehouden worden om boos te denken. Daarom is het geweten slechts mogelijk bij hen, die de naaste liefhebben als zichzelf en goed denken over de waarheden van het geloof. Uit het aangehaalde voorbeeld kan blijken, welk onderscheid er bestaat tussen het geweten en het denken, waaruit men ook het onderscheid tussen innerlijke gewaarwording en het denken herkennen kan. De binnenste gewaarwording van de Heer was rechtstreeks uit Jehovah, dus uit het Goddelijk Goede; Zijn denken echter uit het verstandelijk ware en de neiging daartoe, zoals eerder in de nrs. 1904, 1914 is gezegd. De Goddelijke gewaarwording van de Heer kan met geen enkele voorstelling, ook niet met die van de engelen, begrepen en daarom ook niet beschreven worden. De innerlijke gewaarwording van de engelen, waarover in de nrs. 1384 e.v., 1394, 1395 is gehandeld, is nauwelijks iets vergeleken bij de binnenste [meest innerlijke] gewaarwording die de Heer had. Daar de binnenste gewaarwording van de Heer Goddelijk was, omvatte zij alles wat in de hemelen is, en daar zij alles omvatte wat in de hemelen is, omvatte zij alles wat op aarde is; want de orde, de samenhang en de invloeiing zijn van dien aard, dat wie in de innerlijke gewaarwording van eerstgenoemde is, ook in de innerlijke gewaarwording van laatstgenoemde is. Nadat echter het menselijk wezen van de Heer met Zijn Goddelijk wezen verenigd en tegelijkertijd Jehovah was geworden, stond de Heer boven dat wat innerlijke gewaarwording heet, omdat Hij boven de orde stond die in de hemelen is en vandaar op aarde. Het is Jehovah van wie de orde uitgaat, zodat men kan zeggen dat Jehovah de orde zelf is, want van Zichzelf uit regeert Hij de orde, niet zoals men meent in het algemeen, maar ook in de allerkleinste bijzonderheden; want het is uit de allerkleinste bijzonderheden, dat het algemene bestaat. Het algemene zeggen en daarvan de bijzonderheden afscheiden, zou niets anders zijn dan een geheel noemen, waarin geen delen waren, dus iets noemen waarin niets was. Daarom is het de allergrootste valsheid en zoals men het noemt, een bedenksel van de verbeelding, om te zeggen, dat de voorzienigheid van de Heer algemeen is, en niet tot in de allerkleinste bijzonderheden doorgaat, want voorzien en regeren in het algemeen en niet in de allerkleinste bijzonderheden, is in het geheel in niets voorzien en niets regeren. Dit is filosofisch waar, maar toch is het verwonderlijk, dat de filosofen zelf, ook de fijnzinniger, het anders begrijpen en anders denken.