9818. 'Quos implevi spiritu sapientiae': quod significet quibus inscriptum est Divinum Verum, constat ex significatione ‘spiritus sapientiae’ cum de illis qui in caelesti bono, quod sit Divinum Verum, de qua sequitur; illo impleri dicitur, cum inscriptum manet. Cum hoc ita se habet: qui in caelesti regno Domini sunt, illi sciunt vera non ex scientia et inde fide, sed ex perceptione interna; sunt enim illi in bono amoris a Domino, et ei bono omnia vera insita sunt; ipsum bonum implantatum est parti eorum voluntariae, et verum inde parti intellectuali; ac pars voluntaria et intellectualis apud illos prorsus unum agunt, secus ac apud illos qui in regno spirituali sunt; inde ¹ est quod illi qui in regno caelesti Domini sunt, ex parte sua intellectuali non sciant sed percipiant vera; bonum enim implantatum voluntati sistitur in suo quali et in sua forma in intellectu, et ibi in luce sicut flammea; forma boni et quale ejus est illis verum, quod non videtur sed percipitur ex bono; inde est quod illis nusquam aliqua disceptatio sit de veris, usque adeo ut cum de veris sermo ² incidit, dicant, Ita, vel, Non ita, nec ultra, nam si ultra non est ex bono; hi sunt qui intelliguntur apud Matthaeum,

Esto sermo vester, Ita ita, non non; quod ultra haec est, ex malo est, 5:37;

quod illi qui in caelesti Domini regno ³ tales sint, videatur n. 2715, 2718, 3246, 4448, 5113, 6367, 7877, 9166 fin. , 9543; quae differentia sit inter illos qui in caelesti regno et inter illos qui in regno spirituali, videantur loca citata n. 9277; ex his nunc constare potest quid intelligitur per quod Divina Vera inscripta sint.

[2] ⁴ Multis in locis in Verbo dicitur spiritus, et cum de homine, per ⁵ spiritum ejus significatur bonum et verum inscriptum parti intellectuali, proinde hujus vita; quod spiritus cum praedicatur de homine, id sit, est quia homo quoad interiora sua est spiritus, ⁶ etiam quoad interiora una cum spiritibus; de qua re videantur quae prius copiose ostensa sunt, nempe, quod spiritus et angeli sint apud hominem, et quod homo ⁷ regatur per eos a Domino, n. 50, 697, 986, 2796, 2886, 2887, 4047, 4048, 5846-5866, 5976-5993, quod homo sit inter spiritus et angelos tales, qualis ipse est, n. 4067, 4073, 4077, 4111, quod unicuique homini sit spiritus, per quem vita ejus corpori, n. ⁸ 4622.

[3] Inde ⁹ sciri potest quid per spiritum cum de Domino, intelligitur, quod nempe sit Divinum Verum procedens a Divino Bono Ipsius et quod hoc Divinum cum influit apud hominem, et recipitur ab illo sit ¹⁰ Spiritus veritatis, Spiritus Dei, et Spiritus sanctus, influit enim immediate a Domino, et quoque mediate per angelos et spiritus videantur citata n. 9682; quod ¹⁰ Spiritus veritatis, Spiritus Dei, et Spiritus sanctus id sit, videbitur in sequentibus; primo enim ostendendum est quod spiritus in Verbo cum de homine, sit bonum et verum inscriptum ejus parti intellectuali, proinde quod sit hujus vita; est enim vita partis intellectualis, et vita partis voluntariae; vita partis intellectualis est scire, videre, et intelligere verum esse verum, et bonum esse bonum; vita autem partis voluntariae est velle et amare verum propter verum, et bonum propter bonum; haec vita in Verbo vocatur cor, illa autem spiritus.

[4] Quod ita sit, constat a locis in Verbo quae sequuntur:

apud Ezechielem,

Facite vobis cor novum, et spiritum novum; quare moriemini domus Israelis? 18:31:

et apud eundem,

Dabo vobis cor novum, et spiritum novum dabo in medio vestri: 36:26;

‘cor novum’ pro nova voluntate, et ‘spiritus novus’ pro novo intellectu apud Sachariam, Jehovah extendit caelos, et fundat terram, et format spiritum hominis in medio ejus, 12:1;

‘extendere caelos et fundare terram’ pro novam Ecclesiam; quod ¹¹ haec sit caelum et terra, videatur n. 1733, 1850, 2117, 2118, fin. , 3355 fin. ; 4535; 'formare spiritum hominis in medio ejus' pro regenerare quoad intellectum veri et boni:

[5] apud Davidem,

Cor mundum crea mihi, Deus, et spiritum firmum innova in medio mei: ne abjice me a coram Te, et spiritum sanctitatis Tuae ne aufer a me; reduc mihi gaudium salutis Tuae; et spiritus ingenuus sustentet me: sacrificia Dei spiritus infractus; cor infractum et contritum Deus non ¹² spernit, Ps. 51:12-14, 19 [KJV 10-12, 17];

‘cor mundum’ pro voluntate aversante ¹³ mala, quae sunt immunda, ‘spiritus firmus’ pro intellectu et fide veri, ‘spiritus infractus et cor infractum’ pro ¹⁴ tentationis statu et inde humiliatione utriusque vitae; quod ‘spiritus’ sit vita, ex singulis ibi patet; Divinum Verum, ex quo illa vita, est ‘Spiritus sanctitatis’ apud eundem,

Generatio, non rectum ¹⁵ fecit cor ejus, nec constans cum Deo spiritus ejus, Ps. 78:8;

‘non rectum cor’ pro quod non recta voluntas, ‘non constans spiritus cum Deo’ pro quod non constans intellectus et fides veri Divini:

apud Moschen,

[6] Aggravaverat Jehovah Deus spiritum Sichonis regis Chesbonis, et obfirmaverat cor ejus, Deut. 2:30;

ibi etiam ‘spiritus’ et ‘cor’ pro utraque vita, quae ‘obfirmata’ dicitur, cum nulla voluntas intelligendi verum et bonum est, nec faciendi illa:

apud Ezechielem,

Liquescet omne cor, et remittentur omnes manus, et contrahetur omnis spiritus, 21:12 ¹⁶ [KJV 7];

similiter:

apud Esaiam,

Jehovah dans animam populo super terra, et spiritum ambulantibus in ea, 42:5;

‘dare animam populo’ pro vitam fidei; quod ‘anima’ sit vita fidei, videatur n. 9050, et ‘dare spiritum’ pro intellectum veri:

apud eundem,

Anima mea desideravi Te in nocte; etiam spiritu meo in medio mei exspectavi Te mane, 26:9;

similiter:

apud eundem,

[7] Concipite quisquilias, parite stipulam, spiritum vestrum ignis comedet, 33:11 ¹⁷ ; ‘spiritus quem ignis ¹⁸ comedet’ pro intellectu veri, ita pro intelligentia, ‘ignis’ pro concupiscentia, quae quia ex malo, destruit:

apud Ezechielem,

Vae prophetis stultis, qui abeunt post spiritum suum! 13:3:

apud eundem,

Quod ascendit super spiritum vestrum, non fiet unquam, 20:32:

apud Malachiam, Non fecit unus et reliqui quibus spiritus, quid ergo unus, quaerens ¹⁹ semen Dei; quare observate vos per spiritum vestrum, ut contra uxorem juventutis Tuae non agat perfide, 2:15:

apud Davidem,

Beatus homo cui non imputat Jehovah iniquitatem modo non in spiritu ejus dolus, ps 32:2:

apud Matthaeum, Beati pauperes spiritu, quia eorum est regnum caelorum, 5:3:

apud eundem,

Jesus ad discipulos, Vigilate et orate ne ingrediamini in tentationem; quidem spiritus promptus est, caro vero infirma, 26:41.

[8] Quod in his locis per ‘spiritum’ ipsa vita hominis intelligatur, ²⁰ manifeste patet; quod vita intellectualis, seu vita veri, constare potest ex eo quod per 'spiritum' in naturali sensu intelligatur vita respirationis hominis; et respiratio, quae est pulmonum, correspondet vitae veri, quae est vita ²¹ fidei et inde intellectus, dum pulsus, qui est cordis, correspondet vitae voluntatis, ita amoris; quod illa correspondentia pulmonum et cordis sit, videatur n. 3635, 3883-3896, 9300, ²² 9495; inde constare potest quae vita in spirituali sensu intelligitur per ‘spiritum’.

[9] Quod ‘spiritus’ in ²³ communi sensu sit vita respirationis hominis, ²⁴ evidenter patet apud Davidem,

Abscondis facies Tuas, conturbantur; colligis spiritum eorum, exspirant: emittis spiritum Tuum, creantur, Ps. 104:29, 30:

apud eundem,

Responde mihi, Jehovah, consumptus est spiritus meus, ne absconde facies Tuas a me, Ps. 143:7:

apud Hiobum,

Spiritus meus consumptus est, dies mei sunt exstincti, 17:1:

apud Lucam,

Jesus apprehendens manum puellae mortuae, dicens, Puella surge; reversus itaque est spiritus ejus, et surrexit extemplo, 7:54, 55:

apud Jeremiam,

Stultus factus omnis homo scientia, mendacium sculptile ejus, neque spiritus in eo, 10:14, 51:17:

apud Ezechielem,

Eduxit me in spiritu Jehovae, et collocavit me in medio vallis; et ibi dixit Dominus Jehovih ossibus aridis, Ecce Ego adducens spiritum in vos ut vivatis: sic dixit Dominus Jehovih, A quattuor ventis veni, spiritus, et inspira in occisos hos; et venit in eos spiritus, et revixerunt, xxxvii [1, ] 5, 9, 10: in Apocalypsi, Duo testes occisi a bestia ascendente ex abysso; sed post tres dies et dimidium spiritus vitae a Deo intravit in illos, ut consisterent super pedes suos, 11:7, 11;

[10] ex his locis manifeste patet quod ‘spiritus’ ²⁵ sit vita hominis: quod in specie sit vita veri, quae est vita partis intellectualis in homine, et vocatur intelligentia, ²⁶ liquet apud Johannem, Venit hora et nunc est quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate: Spiritus Deus est, ideo eos qui adorant Ipsum, in spiritu et veritate oportet adorare, 4:23, 24:

apud Danielem,

Quod in eo esset spiritus excellens, et scientiae et intelligentiae, 5:12, 14:

apud Lucam,

Johannes crevit, et corroboratus est spiritu, 1:80:

et de Domino ²⁷ ,

Jesus puer crevit, et corroboratus est spiritu, et impletus sapientia, 2:40:

apud Johannem,

Quem Pater misit, verba Dei loquitur, non enim ex mensura dedit Deus Ei spiritum, 3:34;

hic ‘spiritus’ pro intelligentia et sapientia, ‘verba Dei loqui’ est Divina Vera.

[11] Ex his nunc patet quid per ‘spiritum’ significatur apud Johannem,

Jesus dixit Nicodemo, Nisi quis generatus fuerit ex aqua et spiritu, non potest ingredi in regnum Dei; quod natum est ex carne caro ²⁸ est, sed quod generatum est a spiritu spiritus est, 3:5, 6;

‘generari ex aqua’ est per verum, et ‘generari ex spiritu’ est inde vita ex Domino, quae vita spiritualis vocatur; quod ‘aqua’ sit verum, per quod regeneratio, videatur n. 2702, 3058, 3424, 4976, 5668, 8568, 9323, ‘caro’ autem est proprium hominis, in quo nihil vitae spiritualis, n. 3813, 8409.

[12] Simile per ‘spiritum’ et ‘carnem’ significatur apud eundem,

Spiritus est qui vivificat, caro non prodest quicquam; verba quae Ego loquor vobis, spiritus sunt et vita sunt, 6:63;

‘verba quae Dominus locutus est’ sunt Divina Vera, vita inde est ‘spiritus’:

apud Esaiam,

Aegyptus homo, non Deus, et equi ejus caro et non spiritus, 31:3;

‘Aegyptus’ pro scientia in communi, ‘equi ejus’ pro scientifico ex intellectuali, quod dicitur ‘caro et non spiritus’ cum nihil vitae spiritualis inest; quod ‘Aegyptus’ sit scientia, videantur citata n. 9340, 9391, quod ‘equi’ sint intellectuale, n. 2761, 2762, 3217, 5321, et quod ‘equi Aegypti’ sint scientifica ex intellectuali, n. 6125, 8146, 8148; qui non scit quid Aegyptus, quid equi ejus, tum quid caro et spiritus, nusquam scire potest quid illa verba involvunt.

[13] Cum notum est quid significat ‘spiritus’ ²⁹ apud hominem, sciri potest quid significatur per ‘spiritum’ cum dicitur de Jehovah seu Domino, ³⁰ Cui tribuuntur omnia quae homini, sicut facies, oculi, aures, bracchia, manus, ut et cor, anima; ita quoque Spiritus, qui in Verbo vocatur Spiritus Dei, Spiritus Jehovae, Spiritus oris Ipsius, Spiritus sanctitatis seu Spiritus sanctus; quod per illum intelligatur Divinum Verum procedens a Domino, constat ex pluribus in Verbo locis; causa quod Divinum Verum procedens a Domino per ‘Spiritum Dei’ significetur, est quia omnis vita hominis inde est, ac vita caelestis illis qui Divinum illud Verum fide et amore recipiunt; quod id sit ‘Spiritus Dei’, Dominus Ipse docet apud Johannem,

Verba quae Ego loquor vobis, spiritus sunt et vita sunt, 6:63;

‘verba quae Dominus locutus est’ ³¹ sunt Divina Vera:

[14] apud eundem,

Jesus magna voce clamavit, dicens, Si quis sitiverit, venito ad Me et bibito; quisquis credit in Me, sicut dixit Scriptura, flumina e ventre illius fluent aquae viventis; hoc dixit de Spiritu, quem accepturi erant credentes in Ipsum; nondum enim erat Spiritus sanctus, quia Jesus nondum glorificatus erat, 7:37-39;

quod per Spiritum, quem recepturi a Domino credentes in Ipsum, intelligatur vita quae a Domino quae est vita fidei et amoris, patet a singulis ibi; 'sitire' enim et ‘bibere’ significat desiderium sciendi et percipiendi verum, ‘flumina aquae viventis quae ex ventre fluent’ ³² sunt vera Divina; inde ³³ constat quod spiritus, quem accepturi qui etiam vocatur ‘Spiritus sanctus’, sit vita ex Divino Vero procedente a Domino, quae vita vocatur, ut mox dictum est, vita fidei et amoris, estque ipsa vita spiritualis et caelestis apud hominem; quod dicatur quod Spiritus sanctus nondum esset, quia Jesus nondum glorificatus, est quia Dominus cum in mundo fuit, docuit ipse Divinum Verum, at cum glorificatus, quod fuit post resurrectionem, docuit illud per angelos et spiritus; sanctum illud quod procedit a Domino, ac influit per angelos et spiritus apud hominem, sive manifeste sive non manifeste, est ibi Spiritu sanctus; Divinum enim Verum procedens a Domino ³⁴ est quod vocatur ‘sanctum’ in Verbo, n. 9680;

[15] inde est quod spiritus sanctus dicatur Spiritus veritatis, et quod ducturus in omnem veritatem, et quod non locuturus sit a se, sed quae audiverit a Domino, et quod a Domino accepturus sit quae annuntiaturus esset, Joh. 16:13, 14; tum quod Dominus cum abiret a discipulis, inspiraverit in illos, et dixerit, Accipite Spiritum sanctum, Joh. 20:21, 22; ³⁵ respiratio significat vitam fidei, n. 9229, 9281; inde inspiratio Domini, donatam facultatem percipiendi Divina Vera, et sic recipiendi illam vitam; unde quoque nomen Spiritus a ³⁶ flatu et a vento, quia a respiratione, quapropter spiritus aliquoties vocatur ventus; quod respiratio, quae pulmonum, correspondeat vitae fidei, et pulsus qui cordis vitae amoris, videatur n. 3883-3896, 9300, ³⁷ 9495;

[16] simile per inspirationem significatur in libro Geneseos, Et Jehovah inspiravit in nares hominis animam vitarum, 2:7;

inde Dominus dicitur Spiritus narium nostrarum, Threni 4:20 ³⁸ ; et quia Divinum Verum consumit et vastat malos, ^{39 40} inde dicitur apud Davidem,

Revelata sunt fundamenta orbis a flatu spiritus nasi Tui, Ps. 18:16 [KJV Ps. 18:15]:

⁴¹ et apud Hiobum, Ab halitu Dei pereunt, et a Spiritu nasi Ipsius consumuntur, 4:9:

apud Davidem,

Per Verbum Jehovae caeli facti sunt, et per Spiritum oris Ipsius omnis exercitus illorum, Ps. 33:6;

‘Verbum Jehovae’ est Divinum Verum, similiter ‘Spiritus oris Ipsius’: quod id sit Dominus, constat apud Johannem, In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum; omnia per Ipsum facta sunt: et Verbum caro factum est, et habitavit inter nos, 1:1-3, 14.

[17] Quod Divinum Verum, a quo vita caelestis ⁴² homini, sit Spiritus sanctus, patet etiam a sequentibus his locis: apud Esaiam,

Exibit virga de trunco ⁴³ Jischaji, quiescet super Eo Spiritus Jehovae, Spiritus sapientiae et intelligentiae, Spiritus consilii et virtutis, Spiritus scientiae et timoris Jehovae, 11:1, 2;

dicuntur illa de Domino, in Quo Divinum Verum; ⁴⁴ proinde Divina Sapientia et Intelligentia vocatur ‘Spiritus Jehovae’, ⁴⁵ et hic 'Spiritus sapientiae et intelligentiae, consilii, virtutis, et scientiae' ⁴⁶ :

apud eundem,

Dedi Spiritum Meum super Illum; judicium gentibus proferet; 42:1;

ibi etiam de Domino; ‘Spiritus Jehovae super illo’ est Divinum Verum proinde Divina Sapientia et Intelligentia; Divinum ⁴⁷ Verum etiam vocatur judicium, n. 2235

[18] apud eundem,

Venturus sicut flumen angustum, Spiritus Jehovae signum inferet in Ipsum, 59:19:

apud eundem,

Spiritus Domini Jehovih super Me, ideo unxit Me Jehovah ad evangelizandum pauperibus, 61:1;

ibi etiam de Domino, ⁴⁸ Divinum Verum quod in Domino cum in mundo, et quod Ipse tunc fuit, est ‘Spiritus Jehovae’.

[19] Quod ‘Spiritus Jehovae’ sit Divinum Verum, et inde vita caelestis homini qui illud recipit, patet adhuc ex his locis: apud Esaiam,

Donec effundetur super ⁴⁹ nos Spiritus ex alto; tunc desertum erit in arvum, habitabit tunc in deserto judicium, 32:15, 16;

agitur ibi de regeneratione; ‘Spiritus ex alto’ est vita a Divino, nam quod ‘desertum erit in arvum’ et quod ⁵⁰ judicium habitabit in deserto' significat intelligentiam ubi nulla prius, ita vitam novam:

[20] similiter apud Ezechielem,

Ut cognoscatis quod daturus Spiritum Meum in vobis ut vivatis, 37:14:

apud eundem,

Tunc non abscondam amplius facies Meas ab illis, quia effundam Spiritum Meum super domum Israelis, 39:29:

apud Joelem,

Effundam Spiritum Meum super omnem carnem, et super servos, et super ancillas, in diebus illis effundam Spiritum Meum, 3:1, 2 [KJV 2:28, 29]:

apud Micham, Ego impletus sum virtute cum Spiritu Jehovae, et judicio et robore ad annuntiandum Jacobo praevaricationem, et Israeli peccatum ejus, 3:8:

apud Sachariam, Equi exuentes in terram ⁵¹ septentrionis, quiescere fecerunt Spiritum Meum in ⁵² terra septentrionis, 6:8:

apud Esaiam,

Effundam aquas super sitientem, et rivulos super aridam; effundam Spiritum Meum super semen tuum, 44:3;

quod in his locis ‘Spiritus Jehovae’ sit Divinum Verum, et per id vita fidei et amoris, patet; quod id immediate a Domino, et mediate per spiritus et angelos ab Ipso influat, videatur n. 9682 fin. :

[21] similiter alibi apud Esaiam,

In die illo erit Jehovah Zebaoth in coronam ornatus, et in cidarim decoris reliquis populi sui, et in Spiritum judicii sedent super judicio, et in fortitudinem iis, 18:5, 6 ⁵³ ;

'corona ornatus' pro sapientia quae boni, ‘cidaris decoris’ pro intelligentia quae veri, ‘Spiritus judicii’ pro Divino Vero, nam ‘judicium’ praedicatur de vero, n. 2235, 6397, 7206, 8685, 8695, 9260, 9383:

[22] apud eundem,

Angelus facierum Jehovae liberavit eos, ob amorem Suum et clementiam Suam hic redemit illos; illi tamen rebellarunt, et exacerbarunt Spiritum sanctitatis Ipsius, inde conversus est illis in hostem. Posuit in medio ejus Spirituali sanctitatis Suae; Spiritus Jehovae duxit eum, ⁵⁴ 63:9-11, 14;

‘Spiritus sanctitatis’ ibi est Dominus quoad Divinum Verum, ita Divinum Verum quod a Domino, ‘angelus ⁵⁵ facierum’ est Dominus quoad Divinum Bonum, nam ‘facies Jehovae’ est amor, misericordia, bonum: ⁵⁶ in Apocalypsi, Testimonium Jesu est Spiritus prophetiae, 19:10;

‘Testimonium Jesu’ est Divinum Verum quod ab Ipso et de Ipso, n. 9503

[23] apud ⁵⁷ Davidem, Jehovah Deus facit angelos Suos Spiritus, et ministros ignem ⁵⁸ flammantem, Ps. 104:4 ⁵⁹ ; ‘facere angelos spiritus’ pro receptiones Divini Veri, ‘facere illos ignem flammantem’ pro receptiones Divini Boni seu Divini Amoris: apud Matthaeum,

Johannes dixit, Ego vos baptizo aqua in paenitentiam; qui vero post me venturus, ille vos baptizabit Spiritu sancto et igne, 3:11;

‘baptizare’ est regenerare, ‘Spiritu sancto’ est per Divinum Verum, et ⁶⁰ 'igne' est ⁶¹ ex Divino Bono Divini Amoris; quod ‘baptizare’ sit regenerare, videatur n. 5120 fin. , ⁶² 9088, et quod ‘ignis’ sit Divinum Bonum Divini Amoris, n. 4906, 5215, 6314, 6832, 6834, 6849, 7324:

[24] apud Lucam,

Si vos pravi existentes scitis bona dona dare liberis vestris, quanto magis Pater Qui in caelo, dabit Spiritum sanctum petentibus Ipsum? 11:13;

‘dare Spiritum sanctum’ est illustrare Divino Vero, et donare vita inde, quae est vita intelligentiae et sapientiae: in Apocalypsi, Septem lampades ignis ardentes coram throno sunt septem spiritus Dei, 4:5: et porro, In medio seniorum Agnus stans, habens cornua septem, et oculos septem, qui sunt septem Dei spiritus emissi in omnem terram, 5:6;

quod ‘spiritus’ ibi non sint spiritus, ⁶³ patet ex eo quod lampades et oculi Agni dicantur spiritus Dei; ‘lampades’ enim sunt Divina Vera, n. ⁶⁴ 4638, 7072, ⁶⁵ 'oculi' sunt intellectus veri, et cum de Domino, Divina Intelligentia et Sapientia, n. 2701, 4403-4421, 4523-4534, 9051; ⁶⁶ 'cornua' sunt potentia veri ex bono, n. 2832, 9081, 9719-9721; inde patet quod ‘Spiritus Dei’ ⁶⁷ significent Divina Vera.

[25] Cum itaque notum est quod Spiritus sanctus sit Divinum Verum procedens a Domino, quod est ipsum Sanctum, sciri potest sensus Verbi Divinus ubicumque ‘Spiritus Dei’ et ‘Spiritus sanctus’ nominatur, ut in sequentibus his locis: apud Johannem,

Ego rogabo Patrem, ut alium Paracletum det vobis, ut maneat vobis cum in aeternum, ⁶⁸ Spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quoniam non videt Illum nec cognoscit Illum; vos autem cognoscitis Illum, quia apud vos manet et in vobis erit: non relinquam vos orphanos. Paracletus, Spiritus sanctus, quem mittet Pater in nomine Meo, Ille vos docebit omnia, et commonefaciet vobis de omnibus quae dixi vobis, 14:16-18, 26:

et alibi,

[26] Quando venerit Paracletus, ⁶⁹ quem Ego missurus sum vobis a Patre, Spiritus veritatis, qui ex Patre exit, Ille testabitur de Me, et vos testabimini, 15:26: et adhuc alibi, Ego veritatem vobis dico, prodest vobis ut Ego abeam; si non abivero, Paracletus non veniet ad vos; si vero abivero, mittam: Illum ad vos, 16:7; ex his iterum patet quod Divinum Verum procedens a Divino Bono quod est Pater, sit Paracletus et Spiritus sanctus, quapropter etiam vocatur Spiritus veritatis; et dicitur de eo quod mansurus in illis quod docebit omnia, ⁷⁰ quod testabitur de Domino; ‘testari ⁷¹ de Domino’ in ‘spirituali sensu’ est docere Illum; quod dicatur quod Paracletus qui Spiritus sanctus, mittatur a Patre in nomine Domini, et dein quod Dominus missurus sit Illum a Patre, et postea quod Ipse Dominus missurus, est quia Pater significat ipsum Divinum quod in Domino, et inde quod Pater et Ipse unum sint, prout Dominus manifeste ⁷² dicit apud Johannem 10:30, 14:9-11:

[27] apud Matthaeum,

Omne peccatum et blasphemia remittetur hominibus, Spiritus vero blasphemia non remittetur hominibus; si quis dixerit verbum contra Filium hominis, remittetur illi, qui vero dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur illi, neque in hoc saeculo neque in futuro, 12:31, 32;

‘dicere verbum contra Filium hominis’ est contra verum Divinum nondum implantatum seu inscriptum vitae hominis; quod ‘Filius hominis’ sit Divinum Verum, videatur supra n. 9807, at ‘dicere verbum contra Spiritum sanctum’ est contra Divinum Verum implantatum seu inscriptum vitae hominis, imprimis contra Divinum Verum de Ipso Domino; dicere contra id ⁷³ seu negare illud, cum semel est agnitum, est profanatio, et profanatio talis est ut prorsus destruat interiora hominis; inde dicitur quod id ⁷⁴ peccatum non remitti possit; quid profanatio, videatur n. 3398, 3898, 4289, 4601, 6348, 6960, 6963, 6971, 8394, 8882, 9298:

[28] et apud eundem,

Jesus dixit discipulis, Euntes baptizate in nomen Patris et Filii et Spiritus sancti, 28:19;

‘Pater’ ibi est ipsum Divinum, ‘Filius’ est ipsum illud Divinum in forma humana, et ‘Spiritus sanctus’ est Divinum procedens, ⁷⁵ ita est unum Divinum, et usque trinum: quod Dominus sit ipsum Divinum sub forma humana, ⁷⁶ Ipse docet apud Johannem,

Ex his cognovistis Patrem, et vidistis Illum; qui videt Me, videt Patrem: Ego in Patre et Pater in Me, 14:7, 9, 10.

Poznámky pod čarou:

9391. ‘Et obtulerunt holocausta et sacrificaverunt sacrificia pacifica Jehovae juvencos’: quod significet repraesentativum cultus Domini ex bono, et ex vero quod ex bono, constat ex repraesentatione ‘holocaustorum et sacrificiorum’ quod sint cultus Domini in genere de qua n. 922, 6905, 8936, et in specie quod ‘holocausta’ sint cultu Domini ex bono amoris, et ¹ 'sacrificia' ex vero fidei quod ex bono n. ² 8680, et ex significatione ‘juvencorum’ quod sint bonum innocentiae et charitatis in externo seu naturali homine, de qua sequitur; bestiae ³ quae sacrificabantur significabant quale boni et veri ex quibus cultus n. 922, 1823, 2180, 3519; quod bestiae ⁴ mites et utiles significent caelestia quae boni amoris et spiritualia quae veri fidei, et quod ideo in sacrificiis adhibitae fuerint, videatur n. 9280. Quod ‘juvencus’ significet bonum innocentiae et charitatis in externo seu naturali homine, est quia illa quae ex armento erant significabant affectiones boni et veri in externo seu naturali homine, et illa quae ex grege affectiones boni et veri in interno seu spirituali homine, n. 2566, 5913, 6048, 8937, 9135; quae ex grege, erant agni, caprae, oves, arietes: hirci, et quae ex armento, erant boves, juvenci, vituli; agni et oves significabant bonum innocentiae et charitatis in interno seu spirituali homine, inde vituli et juvenci, quia in teneriore aetate quam boves erant, significabant simile in externo seu naturali homine.

[2] Quod ‘juvenci et vituli’ id bonum significent, constat a locis in Verbo ubi nominantur, ut apud Ezechielem,

Pedes quattuor animalium, pes rectus, et vola pedum eorum quasi vola pedis vituli, iique micantes sicut species aeris laevigati, 1:7;

ibi de cherubis, qui describuntur per ‘quattuor animalia’; quod ‘cherubi’ sint custodia seu providentia Domini ne ad Ipsum sit aditus quam per bonum, videatur n. 9277 fin. ; bonum externum seu naturale repraesentabatur per pedem dextrum, et per volam pedum quod esset quasi vola pedis vituli; ‘pedes’ enim significant illa quae sunt naturalis hominis, ‘pes rectus’ illa quae sunt boni, et ‘vola pedum’ ⁵ quae sunt ultima, in naturali homine; quod ‘pedes’ illa significent, videatur n. 2162, 3147, 3761, 3986, 4280, 4938-4952, 5327, 5328, et calcanei, plantae, volae, et ungulae sint ultima in naturali homine, n. 4938, 7729; quod ‘volae pedum micuerint sicut species aeris laevigati’, erat ⁶ quia ‘aes’ significat bonum naturale, n. 425, 1551, et ‘aes micans sicut laevigatum’ bonum a luce caeli, quae est verum Divinum procedens a Domino, splendens; ex his patet quod per ‘vitulum’ significetur bonum externi seu naturalis hominis:

[3] similiter apud Johannem,

Circa thronum erant quattuor animalia plena oculis ante et retro; et primum animal simile leoni, alterum vero animal simile vitulo, tertium autem animal habens faciem sicut homo, quartum denique animal simile aquilae volanti, Apoc. 4:6, 7;

hic quoque per ‘quattuor animalia’, quae sunt cherubi, significatur custodia et providentia Domini ne adeatur nisi per bonum amoris; ipsa custodia fit per verum et inde bonum, et per bonum et inde verum; verum et inde bonum in externa forma significantur per ‘leonem’ et ‘vitulum’, ac bonum et inde verum in interna forma per ‘faciem hominis’ et ‘aquilam volantem’; quod ‘leo’ sit verum ex bono in sua potentia, videatur n. 6367, inde ‘vitulus’ ipsum bonum inde:

[4] apud Hoscheam,

Revertimini ad Jehovam, dicite ad Ipsum, Omnem aufer iniquitatem, , et accipe bonum, et rependemus juvencos labiorum nostrorum, 14:3 [KJV 2];

quid sit ‘retribuere juvencos labiorum’, nemo scire potest nisi sciat quid significant ‘juvenci’ et quid ‘labia’; quod sit confessio et gratiarum actio ex bono corde, patet, nam dicitur ‘revertimini ad Jehovam, et dicite ad Ipsum, Accipe bonum’, et tunc, ‘retribuemus juvencos labiorum’, pro ex bonis doctrinae Jehovam confiteri, et Ipsi gratias agere; ‘labia’ enim sunt quae doctrinae, n. 1286, 1288:

[5] apud Amos,

Attrahitis habitationem violentiae; cubant super lectis eboris, et edunt agnos de grege, et vitulos e medio saginarii, 6:3, 4;

describuntur ibi illi qui in abundantia cognitionum boni et veri sunt, et usque male vivunt; ‘edere agnos de grege’ est discere et appropriare sibi bona innocentiae quae interni seu spiritualis hominis, ‘edere vitulos e medio saginarii’ pro discere et appropriare sibi bona innocentiae quae externi seu naturalis hominis; quod ‘edere’ sit appropriare, videatur n. 3168, 3513 fin. , 3596, 3832, 4745, quod ‘agni’ sint bona innocentiae, n. 3994, 3519, 7840; quia ‘agni’ sunt bona innocentiae interiora, sequitur quod ‘vituli e medio saginarii’ sint bona innocentiae exteriora; nam in Verbo imprimis prophetico familiare est agere de vero ubi de bono, ob conjugium caeleste, n. 9263, 9314, et quoque dicere de externis ubi de internis; etiam ‘saginarium’ et ‘pingue’ significat bonum amoris interioris, n. 5943 pariter apud Malachiam, Exorietur vobis, timentes nominis Mei, sol justitiae, et sanitas in alis, ut exeatis et crescatis sicut vituli saginarii, 3:20 [KJV, 4:2]:

[6] apud Lucam, Pater de filio prodigo qui reversus paenitentiam cordis egit, Efferte stolam primariam et induite eum, et date annulum in manum ejus, et calceos in pedes; insuper adducite vitulum saginatum et mactate, ut comedentes laetemur, 15:22, 23;

qui modo sensum litterae capit ⁷ credit quod non altiora hic lateant, cum tamen singula involvunt caelestia, sicut quod induerent illum stola primaria, quod darent annulum in manum ejus, et calceos in pedes, et ⁸ adducerent vitulum saginatum et mactarent, ut comedentes laetarentur; per ‘filium prodigum’ intelliguntur qui divitias caelestes, quae sunt cognitiones boni et veri, prodegerunt, per ‘reditum ejus ad patrem, et confessionem quod non dignus esset vocari filius ejus’ significatur paenitentia cordis et humiliatio, per ‘stolam primariam qua indueretur’ significantur ⁹ communia vera, n. 4545, 5248, 5319, 5954, 6914, 6917, 9093, 9212, 9216, et per ‘vitulum saginatum’ ⁹ communia bona veris illis correspondentia ¹⁰ . Simile per ‘vitulos et juvencos’ significatur alibi, ut Esai. 11:6; Ezech. 39:18; Ps. 29:6; Ps. 69:32 [KJV Ps. 69:31]; tum in holocaustis et sacrificiis, Exod. 29:11, 12 seq. ; Lev. 4:3 seq. , 13 seq. , 8:15 seq. , 9:2, 16:3, 23:18; Num. 8:8 seq. , 15:24 seq. , 28:19, 20; Jud. 6:25-29; 1 Sam. 1:25, 16:2. ; 1 Reg. 18:23-26, 33.

[7] Quod filii Israelis fecerint sibi vitulum aureum et eum pro Jehovah coluerint, Exod. 32:1-fin. , causa fuit quia in corde eorum permansit idololatria Aegyptiaca, tametsi ore confessi ¹¹ sunt Jehovam; in Aegypto inter idola fuerunt praecipua vitulae ac vituli ex auro, ob causam quia ‘vitula’ significabat verum scientificum, quod est verum naturalis hominis, et ‘vitulus’ bonum ejus, quod est bonum naturalis hominis, tum quia aurum significabat bonum; ¹² hoc bonum et id verum in effigie sistebantur ibi per ¹³ vitulos et vitulas ex auro, ¹⁴ at cum repraesentativa caelestium ibi versa sunt in idololatrica et demum in magica, tunc ibi sicut alibi ipsae effigies quae repraesentabant factae sunt idola, et coeperunt coli; inde idololatriae veterum et ¹⁵ magiae Aegyptiacae;

[8] Antiqua enim Ecclesia, quae successit Antiquissimae, fuit Ecclesia repraesentativa, cujus omnis cultus constabat in ritibus, statutis, judiciis, et praeceptis, quae repraesentabant Divina et caelestia, quae sunt interiora Ecclesiae; illa Ecclesia post diluvium per multum orbis Asiatici extensa fuit et quoque in Aegypto ¹⁶ fuit; sed in Aegypto excolebantur scientifica illius Ecclesiae, unde illis scientia correspondentiarum et repraesentationum prae reliquis, ut constare potest ex hieroglyphicis, exque magiis et ¹⁷ idolis ibi, tum ex variis quae de Aegypto memorantur in Verbo; inde est quod per ‘Aegyptum’ in Verbo significetur scientificum in genere tam quoad verum quam quoad bonum, tum naturale, nam scientificum est naturalis hominis; hoc etiam vitula et vitulus significabant.

[9] Quod Ecclesia Antiqua, quae fuit repraesentativa, per plura regna extensa fuerit, et quoque quod fuerit in Aegypto, videatur n. 1238, 2385, 7097; quod scientifica Ecclesiae imprimis in Aegypto exculta fuerint, et quod ideo per ‘Aegyptum’ in Verbo significetur scientificum in utroque sensu, n. 1164, 1165, 1186, 1462, 4749, 4964, 4966, 5700, 5702, 6004, 6015, 6125, 6651, 6679, 6683, 6692, 6693, 6750, 7779 fin. , 7926; et quia ¹⁸ verum scientificum et ejus bonum est verum et bonum naturalis hominis, quod ideo etiam per ‘Aegyptum’ in Verbo significetur naturale, n. 4967, 5079, 5080, 5095, ¹⁹ 5160, 5276, 5278, 5280, 5288, 5301, 6004, 6015, 6147, 6252;

[10] ex his nunc patet quod vitulae et vituli inter primaria idola Aegypti fuerint, ob causam quia vitulae et vituli significabant ¹⁸ verum scientificum et ejus bonum, ²⁰ quae sunt naturalis hominis; simile ²¹ cum ipsa Aegypto, sic ut Aegyptus et vitulus ejusdem significationis essent; quapropter de ‘Aegypto’ ita dicitur apud Jeremiam,

Vitula pulcherrima Aegyptus, excidium e septentrione venit; et mercenarii ejus in medio ejus sicut vituli saginarii, 46:20, 21;

‘vitula’ est verum scientificum quod ²² naturalis hominis, ‘ ²³ mercenarii qui vituli’ sunt qui bonum propter lucrum faciunt, n. 8002; ita ‘vituli’ sunt bonum tale quod non in se bonum est, sed jucundum naturalis hominis separati a spirituali; hoc jucundum est in quo fuerunt filii ²⁴ Jacobi, quod in se idololatricum est; quapropter illis permissum fuit id notum facere et testari per adorationem vituli, Exod. 32:1-fin. ;

[11] id quoque ita describitur apud Davidem,

Fecerunt vitulum in Chorebo, et incurvaverunt se fusili, et permutarunt gloriam in effigiem bovis comedentis herbam, Ps. 106:19, 20;

per ‘facere vitulum in Chorebo et incurvare se fusili’ significatur cultus idololatricus, qui est rituum, statutorum, judiciorum, et praeceptorum, solum in externa forma et non simul in interna; quod gens illa in externis absque interno fuerit, videatur n. 9320 fin. , 9373, 9377, 9380, 9381, et quod sic corde suo idololatrica, n. 3732 fin. , 4208, 4281, 4825, 5998, 7401, 8301, 8871, 8882; quod ‘permutaverint gloriam in effigiem bovis comedentis herbam’ significat quod abalienaverint se ab internis Verbi et Ecclesiae et coluerint externum, quod modo est scientificum absque vita; ‘gloria’ enim est internum Verbi et Ecclesiae, videatur Praefatio ad Gen. xviii, n. 5922, 8267, 8427, ‘effigies bovis’ est simulacrum boni in ²⁵ forma externa, ²⁶ ‘effigies’ enim est simulacrum, ita quod absque vita, et ‘bos’ est bonum in naturali, ita in externa forma, n. 2566, 2781, 9135, ‘comedere herbam’ est appropriare sibi illud modo scientifice, ‘comedere’ enim est appropriare, n. 3168, 3513 fin. , 3596, 4745, et ‘herba’ est scientificum, n. 7571.

[12] Quia talia per ‘vitulum aureum’ qui pro Jehovah colebatur a filiis Israelis, significabantur, ideo Moscheh sequenti modo cum illo procedebat,

Peccatum vestrum quod fecistis, vitulum, sumpsi, et combussi eum igne et contudi eum molendo probe, usque dum attenuatus est in pulverem, et pulverem ejus projeci in rivum descendentem e monte, Deut. 9:21;

cur ²⁷ ita cum vitulo aureo factum sit, nemo scit nisi sciat quid significat ‘comburi igne, ²⁸ contudi, moli, et attenuari in pulverem’, et quid ‘rivus descendens e monte in quem pulvis projiciebatur’; describitur ²⁹ status illorum qui colunt externa absque interno, quod nempe sint in malis amorum sui et mundi, ac in falsis inde quoad illa quae a Divino, ita quoad Verbum; ‘ignis’ enim quo comburebatur est malum amoris sui et mundi, n. 1297, 1861, 2446, 5071, 5215, 6314, 6832, 7324, 7575, ‘pulvis in quem contusus’ est falsum inde confirmatum ex sensu litterae Verbi, et ‘rivus ex monte Sinai’ est verum ³⁰ Divinum, ita Verbum in littera, hoc enim descendit inde; qui enim in externis sunt absque interno, Verbum ad favorem suorum amorum explicant, et inibi terrestria et prorsus non caelestia vident, sicut Israelitae et Judaei olim et quoque hodie.

[13] Similia etiam repraesentata sunt per vitulos Jeroboami in Bethele et in Dane, 1 Reg. 12:26-fin. et 2 Reg. 17:16, de quibus ita apud Hoscheam,

Regem fecerunt et non a Me, principes fecerunt et non novi; argentum suum et aurum suum fecerunt sibi idola, ut excidatur; deseruit vitulus tuus, Samaria, nam ex Israel etiam ille; faber fecit eum, et non Deus ille, quia in frusta fiet vitulus Samariae, 8:4-6;

agitur ibi de perverso intellectu et prava explicatione Verbi ab illis qui in externis sunt absque interno, manent enim in Verbi ³¹ sensu litterae, quem trahunt ad favendum suis amoribus et principiis inde captis; ‘regem facere et non a Me, et principes facere et non novi’ est verum et primaria vera excludere ex proprio lumine et non a Divino, ‘rex’ enim in sensu interno est verum, n. 1672, 2015, 2069, 3009, 4581, 4966, 5044, 5068, 6148, et ‘principes’ sunt primaria vera, n. 1482, 2089, 5044,

[14] ‘argentum suum et aurum suum ³² facere idola’ est scientifica veri et boni ex Verbi sensu litterae pervertere ad favorem suarum cupiditatum, et usque illa ut sancta colere, tametsi, quia ex propria intelligentia, absque vita sunt, ‘argentum’ enim est verum et ‘aurum’ est bonum quae a Divino, ita quae sunt Verbi, n. 1551, 2954, 5658, 6914, 6917, 8932, et ‘idola’ sunt ³³ doctrinalia ex propria intelligentia, ³⁴ quae ut sancta coluntur, et tamen nullam in se vitam habent, n. 8941; inde patet quod per ‘regem et principes’, tum per ‘argentum et aurum’ significentur falsa ex malo, nam quae ex proprio sunt ex malo ³⁵ sunt, et inde falsa sunt, tametsi extrinsecus apparent ut vera, quia ex Verbi sensu ³⁶ litterae desumpta; inde patet ³⁷ quid ‘vitulus Samariae quem faber fecit et qui in frusta fiet’, significat, quod nempe bonum in naturali homine et non simul in spirituali, ita non bonum, quia applicatum ad malum; ‘faber fecit et non Deus’ est quod ex proprio et non ex Divino; ‘in frusta fieri’ est dissipari:

[15] ³⁸ similia intelliguntur per ‘vitulos’ apud Hoscheam,

³⁹ Addunt peccare, et faciunt sibi fusile ex argento suo, in intelligentia sua idola, opus artificum totum, illis dicentes, sacrificantes hominem, vitulos ⁴⁰ osculabuntur, 13:2.

Ex his nunc patet quid ‘vitulus et juvencus’ ⁴¹ significant in sequentibus his locis:

apud Esaiam,

Descendent unicornes cum illis, et juvenci cum robustis, ⁴² et ebria fiet terra eorum a sanguine, ⁴³ et pulvis eorum ab adipe pinguefiet, 34:7:

apud eundem,

Urbs munita solitaria, habitaculum dimissum et derelictum velut desertum, ibi pascet vitulus, et ibi cubabit, et consumet ramos ejus; exarescet messis ejus, 27:10 [, 11]:

apud Jeremiam,

A clamore Chesbonis usque ad Elealeh, usque ad Jahaz, ediderunt vocem suam, a Zoare usque ad Choronaim, vitula triennis, quia etiam aquae Nimrim in desolationes erunt, 48:34:

apud Esaiam,

Cor Meum super Moabo clamat; profugi ejus usque ad Zoar, vitula triennis, nam in ascensu ⁴⁴ Luchith ascendet cum fletu in eo, 15:5:

apud Hoscheam,

Ephraim vitula edocta amans triturare, 10:11: ⁴⁵

⁴⁶ apud Davidem,

Increpa feram arundinis, congregationem fortium, inter vitulos populorum, ⁴⁷ conculcans fragmenta argenti; dispersit populos, bella desiderant, Ps. 68:31 [KJV Ps. 68:30];

[16] agitur hic de arrogantia illorum qui ex scientificis intrare volunt in mysteria fidei, et non quicquam agnoscere quam quod ipsi inde excludunt; hi quia nihil ex luce caeli quae ex ⁴⁸ Domino, sed ⁴⁹ ex lumine naturae quod ex proprio vident, umbras arripiunt loco lucis, fallacias loco realium, ⁵⁰ , ⁵¹ in genere falsum loco veri; illi quia insane cogitant quoniam ex infimas, vocantur ‘fera arundinis’, et quia acriter ratiocinantur vocantur ‘congregatio fortium’, ⁵² et quia dissipant vera adhuc residua et sparsa inter bona illorum qui in veris Ecclesiae, dicitur de illis quod ‘conculcent fragmenta argenti inter vitulos populorum’, et porro quod ‘dispergant populos’, hoc est, ipsam Ecclesiam cum suis veris; cupido oppugnandi et destruendi illa intelligitur per ‘bella desiderare’; ex his iterum patet quod ‘vituli’ sint bona;

[17] apud Sachariam 12:4 ⁵³ dicitur, Omnem equum populorum percutiam caecitate, et per ‘equum populorum’ significantur intellectualia veri apud illos qui ab Ecclesia, quia ‘equus’ est intellectuale veri, n. 2761; hic autem dicitur, ‘conculcare fragmenta argenti et dispergere populos inter vitulos populorum’, ⁵⁴ et per ‘conculcare et dispergere’ significatur dejicere et dissipare, n. 258, ⁵⁵ per ‘argentum’ verum, n. 1551, 2954, 5658, 6112, 6914, 6917, 7999, 8932, et ⁵⁶ per ‘populos’ illi qui ab Ecclesia in veris, n. 2928, 7207, ita quoque vera Ecclesiae, n. 1259, 1260, 3295, 3581, ita per ‘vitulos populorum’ significantur bona quae voluntarii apud illos qui ab Ecclesia.

[18] Porro quod ‘vituli’ significent bona, constat apud Jeremiam,

⁵⁷ Dabo viros transgressos foedus Meum, qui non stabiliverunt verba foederis quod ferierunt coram Me, vituli quem conciderunt in duas, ut transirent inter partes ejus, principes Jehudae, et principes Hierosolymae, ministros regios, et sacerdotes, et omnem populum terrae, transeuntes inter partes vituli, et ⁵⁷ dabo illos in manum hostium eorum, ut sit cadaver eorum in cibum avi caelorum, et bestiae terrae, 34:18-20;

quid sit ‘foedus vituli’, et quid ‘transire inter partes ejus’, nemo scire potest nisi sciat quid significat ‘foedus’, quid ‘vitulus’, quid ‘sectio ejus in duas partes’, tum quid ‘principes Jehudae et Hierosolymae, ministri regii, ⁵⁸ sacerdotes, et populus terrae’; patet quod arcanum caeleste sit; ⁵⁹ hoc usque prodire ad intellectum potest cum scitur quod ‘foedus’ sit conjunctio, ‘vitulus’ bonum, ‘vitulus sectus in ⁶⁰ duas partes’ ⁶¹ bonum procedens a Domino ab una parte et bonum receptum ab homine ab altera, et quod ‘principes Jehudae et Hierosolymae, ac ministri regii et sacerdotes, ac populus terrae’, sint vera et bona quae Ecclesiae ex Verbo, et quod ‘transire inter partes’ sit conjungere; ex his cognitis patet quod sensus internus ⁶² horum verborum sit quod nulla esset conjunctio boni procedentis a Domino cum bono recepto ab homine ⁶³ per Verbum, et inde per vera et bona Ecclesiae, apud illam gentem, sed quod disjunctio, ex causa quia in externis erant absque interno;

[19] simile involvit foedus vituli cum ⁶⁴ Abramo, de quo ita in libro Geneseos,

⁶⁵ Jehovah dixit ad Abramum, Accipe tibi vitulam triennem, et capram triennem, et arietem triennem, et turturem, et pullum; et accepit sibi omnia illa, et partitus est illa in medium, et dedit quamvis partem suam obviam alteri; et volucrem non partitus; et descendit volatile super corpora, et abegit illa Abram; et fuit sol ad occidendum, et sopor cecidit super Abram, et ecce terror tenebrarum magnarum cadens seper illum: et in die illo pepigit Jehovah cum Abramo foedus, 15:9-12, 18; ‘terror tenebrarum magnarum cadens super Abramum’ ⁶⁶ significabat statum gentis Judaicae, quod in maximis tenebris essent quoad vera et bona Ecclesiae ex Verbo, quia in externis absque interno, et inde in cultu idololatrico; nam qui in externis absque interno est in cultu idololatrico est, quoniam cor ejus et anima ejus, cum in cultu, non est in caelo sed in mundo, et non colit sancta Verbi ⁶⁷ ex amore ⁶⁸ caelesti sed ex amore terrestri; hic status gentis illius est ⁶⁹ qui per foedus vituli quem conciderunt in duas partes, inter quas transiverunt, apud prophetam descriptus est.

Poznámky pod čarou: