1066. Quod ‘ab illis dispersa est tota terra’ significet quod inde derivatae sint omnes doctrinae, tam verae quam falsae, constat a significatione ‘terrae’: terra in Verbo accipitur varie, in sensu universali pro loco seu tractu ubi est Ecclesia, vel ubi fuit Ecclesia, sicut terra Canaan, terra Jehudae, terra Israelis, ita universaliter pro omni Ecclesiae, nam terra praedicatur ex homine qui ibi, ut notum quoque est in communi sermone; quare antiquitus cum dicebant ‘totam terram’, non intellexerunt totum terrarum orbem sed modo terram ubi Ecclesia et sic ipsam Ecclesiam; sicut constare potest a sequentibus in Verbo locis;
apud Esaiam,
Jehovah evacuans terram:... evacuando evacuabitur terra; ... lugebit, confundetur terra:... et terra contaminabitursub habitatoribus suis; ... propterea maledictio comedet terram:... ideo exurentur habitatores terrae, et relictus erit homo pusillum.... Cataractae ab alto apertae sunt, et commota sunt fundamenta terrae; confringendo confracta est terra; disrumpendo disrupta est terra; nutando emota est terra; titubando titubat terra sicut ebrius; et hinc inde vacillat sicut tugurium; et gravis erit super eam praevaricatio ejus, et cadet, et non addet surgere, 24:1, 3-6, 18-21;
‘terra’ pro populo qui ibi, et quidem pro populo Ecclesiae, ita pro Ecclesia, et pro vastatis illis quae Ecclesiae, de quibus cum vastantur, praedicatur ‘evacuari, commoveri, titubare sicut ebrius, vacillare, cadere non surgere’.
[2] Quod per ‘terram’ significetur homo, consequenter Ecclesia quae hominis, apud Malachiam,
Praedicabunt vos beatos omnes gentes, quia eritis vos terra beneplaciti, 3:12.
Quod terra pro Ecclesia, apud Esaiam,
Annon intelligitis fundamenta terrae? 40:21;
ubi ‘fundamenta terrae’ pro fundamentis Ecclesiae:
apud eundem,
Ecce Ego creans caelos novos, et terram novam, 65:17; 66:22; Apoc. 21:1;
‘caeli novi et terra nova’ pro regno Domini et Ecclesia:
apud Zachariam,
Jehovah extendens caelos et fundans terram, et formari spiritum hominis in medio ejus, Sach. 12:1;
pro Ecclesia; sicut etiam prius, In principio creavit Deus caelum et terram, Gen. 1:1;
Absoluti sunt caeli et terra, Gen. 2:1;
Hae nativitates caeli et terrae, ibid. vers. 4;
ubivis pro Ecclesia, quae ‘creata, formata, facta’:
apud Joelem,
Coram Ipso commota est terra, contremuerunt caeli; sol et luna atrati sunt, 2:10;
pro Ecclesia, et pro illis quae sunt Ecclesiae; quae cum vastantur dicitur ‘caelum et terra commoveri, sol et luna nigrescere’, hoc est amor et fides:
[3] apud Jeremiam,
Vidi terram, cum ecce vacuum et inane, et ad caelos, et non lux illorum, 4:23;
manifeste hic ‘terra’ pro homine in quo non aliquid Ecclesiae:
apud eundem,
Desolata erit tota terra, et consummationem non faciam propter hoc lugebit terra, et atrati erunt caeli, 4:27, 28;
similiter pio Ecclesia, cujus exteriora sunt ‘terra’, et interiora ‘caeli: de quibus praedicatur quod ‘atrati sint, et illis nulla lux’ cum non amplius sapientia boni et intelligentia veri; tunc quoque terra es ‘vacua et inanis’; similiter homo Ecclesiae qui foret Ecclesia: quo per ‘totam terram’ etiam alibi intelligatur solum Ecclesia, apud Danielem,
Bestia quarta regnum quartum erit in terra, quod diversum erit ab omnibus regnis, et comedet totam terram, et conculcabit illam, et conteret illam, 7:23;
‘tota terra’ pro Ecclesia et pro illis quae sunt Ecclesiae; nam in Verbo non agitur de potestatibus monarchicis, quod profanorum scriptorum est, sed de sanctis, et de statibus Ecclesiae, qui per ‘regna terrae significantur:
[4] apud Jeremiam,
Procella magna suscitabitur a lateribus terrae, et erunt confossi Jehovae in die illo, a fine terrae usque ad finem terrae, 25:32, 33
ibi ‘a fine terrae ad finem terrae’ pro Ecclesia et pro omni quod Ecclesiae:
apud Esaiam,
Quiescit et quieta est tota terra, insonuerunt jubilo, 14:7;
ibi ‘tota terra’ pro Ecclesia:
apud Ezechielem,
Sicut laetatur tota terra, 35:14;
ubi etiam ‘tota terra’ pro Ecclesia:
apud Esaiam,
Juravi non transituras aquas Noahi amplius super terram, 54:9;
ubi ‘terra’ pro Ecclesia, nam ibi agitur de Ecclesia. Terra, quia in Verbo significat Ecclesiam, etiam significat non Ecclesiam, nam cuique tali voci sunt sensus contrarii seu oppositi, sicut terrae diversae gentium, in genere omnes terrae extra terram Canaanem: ideo quoque ‘terra’ accipitur pro populo, et pro homine extra Ecclesiam, inde pro homine externo, pro ejus voluntate, pro ejus proprio, et sic porro;
[5] raro in Verbo pro universo terrarum orbe nisi significetur tunc universum genus humanum quoad statum eorum Ecclesiae vel non Ecclesiae. Et quia terra est continens humi, quae etiam est Ecclesia, et humus continens agri, ideo est vox significans, quia involvit, plura, sed quid significat, patet a re, ut a suo subjecto, de qua agitur, et praedicatur. Exinde nunc constare potest quod hic per ‘totam terram, quae a filiis Noahi dispersa’ non significetur universus terrarum orbis seu universum genus humanum, sed omnes doctrinae tam verae quam falsae quae Ecclesiarum fuerunt.
