6304. En Hij zal u wederbrengen tot het land uwer vaderen; dat dit betekent tot de staat van de ene en de andere Oude Kerk, staat vast uit de betekenis van het land, namelijk de Kerk, waarover de nrs. 566, 662, 1066, 1067, 1733, 1850, 2117, 2118, 3355, 4535, 4447, 5577 en uit de betekenis van de vaderen, namelijk degenen die van de Oude Kerk en van de Oudste Kerk waren, nr. 6075. Er wordt gezegd, tot de staat van de ene en de andere Oude Kerk, omdat de zonen Israëls en hun nakomelingen, zoals zij die van de Oude Kerken waren, in de afzonderlijke dingen het hemels en het geestelijk rijk van de Heer uitbeeldden; het uitbeeldende zelf was ook ingesteld: bij de Joodse natie het uitbeeldende van het hemelse rijk en bij het Israëlitische volk het uitbeeldende van het geestelijk rijk; maar bij dat geslacht kon niet iets anders worden ingesteld dan een louter uitbeeldende, maar niet iets van de Kerk of van het rijk van de Heer, want zij wilden in het geheel niets in de uitbeeldende dingen zien en erkennen dan het uiterlijke, maar niet enig innerlijke; opdat evenwel het uitbeeldende zou bestaan en daardoor enige vergemeenschapping met de hemel en door de hemel met de Heer zou worden gegeven, werden zij in de uiterlijke dingen gehouden; en toen was er uit de Heer in voorzien dat er vergemeenschapping zou worden gegeven door een uiterlijk uitbeeldende alleen, zonder innerlijke. Het was deze staat waartoe de nakomelingen van Jakob konden worden teruggebracht. Niettemin scholen bij hen in de uiterlijke uitbeeldende dingen van binnen de Goddelijke dingen, in de hoogste zin die welke het Goddelijk Menselijke van de Heer betroffen en in de betrekkelijke zin die welke het rijk van de Heer betroffen in de hemelen en in de Kerk. Deze staat van de ene en de andere Oude Kerk wordt daarmee aangeduid dat God hen zal wederbrengen tot het land der vaderen.

3035. Dat de woorden ‘Jehovah de God des hemels’ het Goddelijke van de Heer betekenen, blijkt uit wat eerder in nr. 3023 gezegd is, namelijk dat ‘Jehovah de God des hemels’ het Goddelijke van de Heer zelf is; want door Jehovah, zo vaak in het Woord van het Oude Testament genoemd, wordt de Heer alleen verstaan, want alle dingen tot in bijzonderheden die daarin voorkomen, handelen over Hem in de innerlijke zin en alle en elk van de riten van de Kerk beeldden Hem uit, zie de nrs. 1736, 2921;

en dat de Oudsten, die van de hemelse Kerk waren, geen ander dan de Heer onder Jehovah verstonden, zie nr. 1343. In de zin van de letter hier en elders schijnt het alsof een ander, die hoger is, onder Jehovah wordt verstaan, maar de zin van de letter is van dien aard, dat hij de dingen die de innerlijke zin verenigt, onderscheidt en wel om deze reden, omdat de mens die door de zin van de letter onderricht moet worden, niet de voorstelling van een eenheid kan hebben, wanneer hij niet eerst een voorstelling van meer dan een heeft, want bij de mens wordt het ene uit vele gevormd, of wat hetzelfde is, uit achtereenvolgende dingen dat wat gelijktijdig is. Er zijn vele dingen in de Heer en alle zijn zij Jehovah. Dit is de reden waarom de zin van de letter onderscheid maakt, maar de hemel maakt nooit onderscheid, maar erkent één God in een enkelvoudige voorstelling en ook geen ander dan de Heer.