2500. Dat de woorden ‘Abraham reisde van daar naar het land van het zuiden’ het voortschrijden van de Heer in de goedheden en waarheden van het geloof betekenen, blijkt uit de betekenis van reizen, namelijk voortschrijden, waarover in nr. 1457;

en uit de betekenis van het land van het zuiden, namelijk het goede en ware van het geloof, waarover in nr. 1458. Eerder, in het twaalfde hoofdstuk, werd van Abraham gezegd, dat hij ‘vertrok, gaande en trekkende naar het zuiden’ toen hij naar Egypte toog, (Genesis vers 9 en 10) waarmee in de innerlijke zin werd aangeduid, dat de Heer als knaap voortschreed in de goedheden en waarheden ten aanzien van de wetenschap van de erkentenissen, nrs. 1456, 1459; hier nu wordt gezegd, dat hij reisde naar het land van het zuiden, waarmee een verder en innerlijker voortschrijden wordt aangeduid, namelijk in de goedheden en waarheden ten aanzien van de leer van het geloof, waarom hier gezegd wordt ‘het land van het zuiden’, daar het land in de eigenlijke zin de Kerk betekent, waarvoor de leer dient, nrs. 566, 662, 1066, 2117, 2118. Wat het onderricht van de Heer in het algemeen betreft, in dit hoofdstuk komt in de innerlijke zin duidelijk uit, van welke aard het was, namelijk dat het plaatsvond door voortdurende openbaringen en dus door Goddelijke gewaarwordingen en gedachten van Hemzelf, dat wil zeggen, van Zijn Goddelijke, welke gewaarwordingen en gedachten Hij in het Goddelijk inzicht en in de Goddelijke wijsheid plantte en dit tot aan de volmaakte vereniging van Zijn Menselijke met Zijn Goddelijke, toe. Deze weg tot wijs worden is nooit bij enig mens mogelijk, want dit vloeide in vanuit het Goddelijke zelf, dat Zijn binnenste was, namelijk van de Vader, van wie Hij ontvangen was, dus van de Goddelijke Liefde zelf, die de Heer alleen had en die daarin bestond, dat Hij het gehele menselijke geslacht wilde zalig maken. Het is een verborgenheid, nauwelijks aan iemand bekend, dat in de liefde zelf, wijsheid en inzicht woont, maar zoals de liefde is, zijn zij. Dat in de liefde wijsheid en liefde woont, komt omdat alle invloeiing in de liefde plaatsvindt, of wat hetzelfde is, in het goede, dus in het leven zelf van de mens; vandaar de wijsheid en het inzicht van de engelen, welke onuitsprekelijk zijn; vandaar ook de wijsheid en het inzicht van de mensen die in de liefde tot de Heer en in de liefde jegens de naaste zijn; dezen komen - hoewel zij zolang zij in het lichaam leven, bij zichzelf de wijsheid en het inzicht niet gewaar worden – daarin niettemin na de dood, omdat beide in de liefde zelf en in de naastenliefde zelf wonen, zie nr. 2494. Wat echter de liefde van de Heer betreft, deze was oneindig ver boven de liefde verheven, waarin de engelen zijn, want zij was de Goddelijke Liefde zelf en daarom had Hij in zichzelf het alleruitnemendste van alle wijsheid en inzicht, waarin Hij evenwel – omdat Hij als mens was geboren en als mens overeenkomstig de Goddelijke orde moest voortschrijden – geleidelijk Zichzelf inleidde, opdat Hij zo Zijn Menselijke met het Goddelijke zou verenigen en Goddelijk maken en dit uit eigen macht.

1893. Dat de woorden ‘Sarai, Abrams vrouw, baarde hem niet’ betekenen, dat de redelijke mens nog niet bestond, zal uit hetgeen volgt blijken, waar van Izaäk sprake is. Want er is, zoals gezegd, bij ieder mens een innerlijke mens, een redelijke mens die het midden houdt en een uiterlijke mens, die eigenlijk de natuurlijke mens heet. Deze drie zijn bij de Heer uitgebeeld door: Abram, Izaäk en Jakob; de Binnenste mens door Abram, de Redelijke door Izaäk en de Natuurlijke door Jakob. De Binnenste [meest innerlijke] mens bij de Heer was Jehovah zelf, want Hij was uit Jehovah ontvangen, waarom Hij Hem zo vaak Zijn Vader noemde, en Hij in het Woord de Eniggeborene Gods en de enige Zoon van God heet. De redelijke mens is niet aangeboren, maar alleen het vermogen om een redelijk mens te kunnen worden, zoals eenieder hieruit kan opmaken, dat pasgeboren kinderen met geen rede begaafd zijn, maar dat zij redelijk worden in de loop van de tijd door middel van de uiterlijke en innerlijke zinnelijke dingen, naar gelang zij met wetenschappen en erkentenissen toegerust worden.

Bij jongens verschijnt weliswaar een redelijkheid, maar het is toch niet het redelijke, maar alleen een soort beginpunt daarvan, hetgeen men hieraan kent, dat de rede bij volwassenen en grijsaards is. In dit hoofdstuk wordt gehandeld over de redelijke mens bij de Heer: het Goddelijk Redelijke zelf wordt uitgebeeld door Izaäk, maar het eerste redelijke, voordat het Goddelijk is geworden, door Ismaël, vandaar wordt hier met de woorden dat Sarai, Abrams vrouw, hem niet baarde, aangeduid, dat het Goddelijk redelijke er nog niet was. De Heer werd, zoals eerder gezegd, geboren gelijk een ander mens, en naar datgene wat Hij van de moeder Maria had, was Hij als een ander mens; en daar het redelijke door wetenschappelijke dingen en erkentenissen gevormd wordt, welke door de uiterlijke of door de uiterlijke mens toebehorende zinnelijke dingen binnendringen, daarom is Zijn eerste redelijke geboren net zoals bij een ander mens; maar aangezien Hij alles wat menselijk bij Hem was, door eigen macht Goddelijk moest maken, evenzo ook het redelijke. Zijn eerste redelijke wordt in dit hoofdstuk beschreven, en ook in hoofdstuk 21, waar eveneens gehandeld wordt over Hagar en Ismaël, vers 9-21, namelijk dat deze verdreven werd toen Izaäk, door wie het Goddelijk Redelijke wordt uitgebeeld, opgroeide.