76. Ik ken uw werken, betekent dat Hijzelf alle innerlijke en uiterlijke dingen van de mens tegelijk ziet.

Meermalen leest men in de Openbaring van ‘werken’, maar wat er onder werken wordt verstaan, weten weinigen; maar wel is bekend, dat tien mensen werken kunnen doen die in de uiterlijke dingen eender verschijnen, maar die toch bij allen niet eender zijn, omdat die vanuit een ander einddoel en vanuit een andere oorzaak voortgaan; en het einddoel en de oorzaak maken dat de werken òf goed òf boos zijn; elk werk immers is een werk van het gemoed; en vandaar hoedanig het gemoed is, zodanig is het werk.

Indien het gemoed naastenliefde is, wordt het werk naastenliefde, indien echter het gemoed niet naastenliefde is, wordt het werk dat ook niet, maar het ene en het andere kan niettemin hetzelfde verschijnen in de uiterlijke vormen.

De werken verschijnen aan de mensen in de uiterlijke vormen, daarentegen aan de engelen in de innerlijke vormen en aan de Heer zodanig als zij zijn van het binnenste tot het buitenste; de werken in de uiterlijke vorm verschijnen niet anders dan zoals vruchten aan de oppervlakte, maar de werken in de innerlijke vorm verschijnen zoals de vruchten binnen de oppervlakte, waar ontelbare eetbare delen zijn en in het midden de zaden, waarin weer ontelbare dingen zijn, die ver binnen alle gezichtsscherpte liggen, ja zelfs boven de verstandelijke sfeer van de mens liggen; zodanig zijn alle werken; en hoedanig deze van binnen zijn, ziet de Heer alleen en vanuit de Heer doorvatten ook de engelen die, wanneer de mens die verricht.

Maar meer hierover in het werk ‘de Wijsheid van de Engelen aangaande de Goddelijke Liefde en de Goddelijke Wijsheid’, nrs. 209-220; 277-281; en eveneens verder in dit werk, in de nrs. 141, 641, 868.

Hieruit kan vaststaan, dat met ‘Ik ken uw werken’ wordt aangeduid, dat de Heer alle innerlijke en uiterlijke dingen van de mens tegelijk ziet.

128. En naastenliefde en dienst, betekent de geestelijke aandoening, die de naastenliefde wordt genoemd en de werking ervan.

Dat de naastenliefde een geestelijke aandoening is, is omdat de naastenliefde de liefde jegens de naaste is en de liefde jegens de naaste is die aandoening; dat de dienst de werking ervan is, is omdat in het Woord ‘dienaren’ diegenen worden genoemd die de dingen uitvoeren die van de naastenliefde zijn; de mens die een vereerder van God is, wordt nu eens dienstknecht dan weer dienaar genoemd; en dienstknecht Gods wordt hij genoemd die in de ware dingen is en dienaar Gods hij die in de goede dingen is; de oorzaak hiervan is dat het ware aan het goede van dienst is en het goede het ware bedient; dat diegene een dienstknecht wordt genoemd die in de ware dingen is, zie eerder in nr. 3; dat echter diegenen een dienaar wordt genoemd die in het goede is, blijkt uit deze plaatsen:

‘Gijlieden zult priesters van Jehovah worden genoemd, dienaren uws Gods’, (Jesaja 61:6).

‘Mijn verbond zal niet tevergeefs worden met de Levieten, Mijn dienaren’, (Jeremia 33:21’; zij worden dienaren genoemd, omdat de priesters de Heer uitbeeldden ten aanzien van Zijn Goddelijk Goede.

‘Zegent Jehovah, al Zijn heirscharen, gij dienaren die Zijn wil doet’, (Psalm 103:21, 22).

‘Jehovah maakt Zijn engelen geesten, Zijn dienaren een vlammend vuur’, (Psalm 104:4); de engelgeesten zijn zij die in de ware dingen zijn en de engeldienaren zij die in de goede dingen zijn; het vlammende vuur betekent ook het goede van de liefde.

‘Jezus zei: Zo wie zal willen groot zijn, die moet uw dienaar zijn en zo wie zal willen de eerste zijn, die moet uw dienstknecht zijn’, (Mattheüs 20:26, 27; 23:11, 12); dienaar wordt daar gezegd van het goede en dienstknecht van het ware.

Iets eenders wordt met bedienen en dienst aangeduid, bij (Jesaja 61:6; Johannes 12:26; Lukas 12:37) en elders.

Hieruit blijkt dat met naastenliefde en dienst, de geestelijke aandoening en de werking ervan wordt aangeduid; het goede immers is van de naastenliefde en het ware is van het geloof.

209. DE LAATSTE GRAAD IS DE SAMENVATTING, HET SAMENHOUDENDE EN DE BASIS VAN DE EERDERE GRADEN.

De leer van de graden, welke in dit deel geleerd wordt, is tot nu toe toegelicht door verschillende dingen die in de ene en de andere wereld bestaan, zoals door de graden van de hemelen waar de engelen zijn, door de graden van warmte en licht bij hen, en door de graden van de atmosferen en door de verschillende dingen in het menselijk lichaam en eveneens in het dieren-en delfstoffenrijk. Maar die Leer is van wijdere omvang. Die omvang behelst niet slechts de natuurlijke dingen, maar ook de burgerlijke, de zedelijke en de geestelijke dingen, en alle en de afzonderlijke dingen ervan. De oorzaken dat de Leer van de graden zich ook tot zulke dingen uitstrekt, zijn tweevoudig. De eerste, omdat in elk ding waaraan iets kan worden toegekend, een drievuldige is, dat doel, oorzaak, en uitwerking wordt genoemd, en deze drie zijn tussen elkaar volgens de graden van hoogte. De tweede is, dat elk burgerlijke, zedelijke, en geestelijke, niet iets is dat geabstraheerd van substantie is, maar dat zij substanties zijn; want zoals de liefde en de wijsheid niet abstracte zaken zijn, maar dat zij substanties zijn, als boven n. 40 en n. 43 is aangetoond, aldus eender zijn alle zaken die burgerlijke, zedelijke en, geestelijke worden genoemd. Deze kunnen weliswaar als abstract van substanties worden gedacht, niettemin zijn zij in zich niet abstract; zoals bijvoorbeeld de aandoening en het denken, de naastenliefde en het geloof, de wil en het verstand. Want met deze is het hetzelfde zoals het is met de liefde en de wijsheid, namelijk dat zij er niet zijn buiten de subjecten die de substanties zijn, maar dat zij staten van de subjecten of van de substanties zijn. Dat zij de veranderingen ervan zijn, die variaties tot stand brengen, zal in de hierna worden gezien. Onder substantie wordt ook vorm verstaan, want substantie zonder vorm is er niet.