220. 4. De verbinding van de tijdelijke dingen en de eeuwige dingen bij de mens is de Goddelijke Voorzienigheid van de Heer.

Maar omdat deze dingen niet gelijk in het begrip van het verstand kunnen vallen, tenzij deze eerst in de orde teruggebracht en volgens die ontwikkeld en aangetoond worden, zal daarom dit de orde ervan zijn:

1. Dat het vanuit de Goddelijke Voorzienigheid is, dat de mens door de dood de natuurlijke en de tijdelijke dingen uittrekt en de geestelijke en de eeuwige dingen aantrekt.

2. Dat de Heer door Zijn Goddelijke Voorzienigheid Zich met de natuurlijke dingen verbindt door de geestelijke dingen, en met de tijdelijke dingen door de eeuwige dingen, volgens de nutten.

3. Dat de Heer Zich met de nutten door overeenstemmingen verbindt en zo door de schijnbaarheden volgens de bevestigingen uit de mens.

4. Dat zodanige verbinding van de tijdelijke dingen en de eeuwige dingen de Goddelijke Voorzienigheid is. Maar deze dingen zullen door ontvouwingen in een helderder licht worden gebracht.

Ten eerste: dat het vanuit de Goddelijke Voorzienigheid is dat de mens door de dood de natuurlijke en de tijdelijke dingen uittrekt en de geestelijke en de eeuwige dingen aantrekt.

De natuurlijke en de tijdelijke dingen zijn de uitersten en de laatsten waarin de mens het eerst binnentreedt, wat plaatsvindt als hij geboren wordt; de oorzaak hiervan is dat hij daarna kan worden binnengeleid in de innerlijke en de hogere dingen. De uitersten en de laatsten immers zijn de samenhoudende dingen en deze zijn in de natuurlijke wereld. Vandaar ook is het dat geen engel of geest onmiddellijk geschapen is, maar dat zij allen eerst als mensen geboren werden en zo binnengeleid. Vandaar hebben zij de uitersten en de laatsten, die in zich hecht en vast zijn, waarbinnen en waaruit de innerlijke dingen in een samenhangende volgorde kunnen worden samengehouden. Maar de mens trekt eerst de grovere dingen van de natuur aan; zijn lichaam is vanuit die dingen, maar deze trekt hij door de dood uit en behoudt de zuiverder dingen van de natuur, die de geestelijke dingen het naast zijn en deze zijn dan zijn samenhangende dingen. Bovendien zijn in de uiterste of laatste dingen alle innerlijke of hogere dingen tegelijk, zoals eerder op desbetreffende plaatsen is getoond; en daarom is alle werking van de Heer uit eersten en laatsten tegelijk en dus in volheid. Maar omdat de uiterste en de laatste dingen van de natuur de geestelijke en de eeuwige dingen, waartoe het menselijk gemoed gevormd is, niet kunnen opnemen zoals die in zich zijn, en evenwel de mens geboren is opdat hij geestelijk zal worden en tot in het eeuwige zal leven, trekt de mens die daarom uit en behoudt slechts de innerlijk natuurlijke dingen, die met de geestelijke en de hemelse dingen overeenkomen en samenstemmen en die hun tot samenhouders dienen. Dit geschiedt door de verwerping van de laatste tijdelijke en natuurlijke dingen, wat de dood van het lichaam is.

Ten tweede: dat de Heer door Zijn Goddelijke Voorzienigheid Zich met de natuurlijke dingen verbindt door de geestelijke dingen en met de tijdelijke dingen door de eeuwige dingen, volgens de nutten.

De natuurlijke dingen en de tijdelijke dingen zijn niet alleen die dingen die de natuur eigen zijn, maar ook die welke de mens eigen zijn in de natuurlijke wereld, beide dingen trekt de mens uit door de dood en hij trekt de geestelijke en de eeuwige dingen aan die daarmee overeenstemmen. Dat hij deze aantrekt volgens de nutten, werd met veel dingen in het voorafgaande getoond. De natuurlijke dingen die aan de natuur eigen zijn, hebben in het algemeen betrekking op tijden en ruimten en in het bijzonder op die dingen die op de aarde worden aanschouwd. Deze dingen verlaat de mens door de dood en in de plaats daarvan neemt hij de geestelijke dingen aan, die naar het uitwendig aanzicht of de schijn, eender zijn; maar niet naar het innerlijk aanzicht en het wezen zelf, waarover ook boven gehandeld is. De tijdelijke dingen die de mensen in de natuurlijke dingen eigen zijn, hebben in het algemeen betrekking op waardigheden en schatten en in het bijzonder op de behoeften van ieder mens, zoals: voedsel, kleding en wonen. Deze worden eveneens afgelegd en verlaten door de dood en dan worden zodanige dingen aangetrokken en aangenomen die naar het uitwendig aanzicht of de schijn eender zijn, niet echter naar het innerlijk aanzicht en naar het wezen. Al deze dingen hebben hun innerlijk aanzicht en wezen vanuit de nutten van de tijdelijke dingen in de wereld; de nutten zijn de goede dingen die de goede dingen van de naastenliefde worden genoemd. Hieruit kan vaststaan dat de Heer door Zijn Goddelijke Voorzienigheid met de natuurlijke en de tijdelijke dingen de geestelijke en de eeuwige dingen verbindt volgens de nutten.

Ten derde: dat de Heer Zich met de nutten door de overeenstemmingen verbindt en zo door de schijnbaarheden volgens de bevestigingen ervan uit de mens.

Omdat deze dingen niet dan duister kunnen verschijnen voor hen die nog niet een helder begrip kregen wat overeenstemming en wat schijn is, moeten die daarom door een voorbeeld toegelicht en zo ontvouwd worden. Alle dingen van het Woord zijn louter overeenstemmingen van geestelijke en hemelse dingen en omdat het overeenstemmingen zijn, zijn het ook schijnbaarheden; dat wil zeggen, alle dingen van het Woord zijn de Goddelijke goede dingen van de Goddelijke Liefde en de Goddelijke Ware dingen van de Goddelijke Wijsheid. Deze zijn naakt in zich, maar in de zin van de letter van het Woord omkleed; daarom verschijnen ze zoals een mens in een kleed dat overeenstemt met de staat van zijn liefde en wijsheid. Waaruit blijkt dat indien de mens de schijnbaarheden bevestigt, het eender is alsof hij bevestigt dat de klederen de mensen zijn; dan worden de schijnbaarheden begoochelingen. Anders indien de mens de waarheden nazoekt en deze ziet in de schijnbaarheden. Omdat de mens nu alle nutten, of de ware en goede dingen van de naastenliefde, die hij de naaste doet, kan doen óf volgens de schijnbaarheden óf volgens de waarheden zelf in het Woord, is hij, indien hij die volgens de bij zich bevestigde schijnbaarheden doet, in begoochelingen, maar indien volgens de waarheden, doet hij ze zoals het betaamt. Hieruit kan vaststaan wat daaronder wordt verstaan dat de Heer Zich verbindt met de nutten door de overeenstemmingen en zo door de schijnbaarheden volgens de bevestigingen ervan uit de mens.

Ten vierde: dat een zodanige verbinding van de tijdelijke dingen en de eeuwige dingen de Goddelijke Voorzienigheid is.

Opdat deze dingen in een zeker licht voor het verstand worden gesteld, moeten ze worden toegelicht door een tweetal voorbeelden; de ene ten aanzien van waardigheden en eerbewijzen, het andere door, voor wat betreft de rijkdommen en de schatten. Zowel het ene als het andere zijn in de uitwendige vorm natuurlijk en tijdelijk, in de inwendige vorm zijn ze echter geestelijk en eeuwig. De waardigheden met de eerbewijzen ervan zijn natuurlijk en tijdelijk wanneer de mens zich beschouwt ten aanzien van de persoon daarin en niet de staat en de nutten daarin. Dan immers kan de mens niet anders innerlijk bij zich denken dan dat de staat is ter wille van hem en niet hij ter wille van de staat. Hij is zoals een koning die denkt dat het koninkrijk en alle mensen daar zijn ter wille van hem en niet hij ter wille van het koninkrijk en de mensen ervan. Maar dezelfde waardigheden met de eerbewijzen ervan zijn geestelijk en eeuwig, wanneer de mens zich beschouwt ten aanzien van de persoon ter wille van de staat en de nutten en niet ter wille van zich. Indien de mens dit doet, dan is hij in de waarheid en in het wezen van zijn waardigheid en van zijn eer. Indien hij echter het eerstgenoemde doet, dan is hij in de overeenstemming en in de schijn en indien hij die bij zich bevestigt, dan is hij in begoochelingen en niet anders in verbinding met de Heer dan zoals zij die in valse dingen en de boze dingen daaruit zijn. Begoochelingen immers zijn valse dingen waarmee de boze dingen zich verbinden. Deze mensen hebben weliswaar nutten en goede dingen betracht, maar uit zich en niet uit de Heer, en zo hebben zij zichzelf gesteld in de plaats van de Heer. Iets dergelijks is het geval met rijkdommen en schatten, die ook natuurlijk en tijdelijk, maar ook geestelijk en eeuwig zijn. De rijkdommen en de schatten zijn natuurlijk en tijdelijk bij hen die enig en alleen die dingen en zichzelf daarin beschouwen en in deze twee al hun genoegen en verkwikking, Maar dezelfde dingen zijn geestelijk en eeuwig bij hen die de goede nutten in die dingen beschouwen en hierin het innerlijk genoegen en verkwikking. Bij dezen wordt ook dat uiterlijke genoegen en verkwikkelijke geestelijk en het tijdelijke wordt eeuwig. Daarom ook zijn dezen na de dood in de hemel en zijn daar in paleizen waarvan de vormen, die voor het gebruik dienstig zijn, glanzen van goud en van kostbare stenen. Zij beschouwen die echter niet anders dan als uitwendige dingen, die glanzen en doorschijnend zijn uit de inwendige dingen, die de nutten zijn. Daar vanuit hebben zij de vreugde en de verkwikking zelf en deze zijn in zich de gezegendheid en de gelukzaligheid van de hemel. Een tegengesteld lot hebben zij die de rijkdommen en de schatten hebben beschouwd alleen ter wille daarvan en ter wille van zich, en dus ter wille van de uitwendige dingen en niet tegelijk van de innerlijke dingen en dus volgens de schijnbaarheden en niet volgens de essenties ervan. Wanneer zij die afleggen, wat geschiedt wanneer zij sterven, trekken zij de inwendige dingen ervan aan, die, omdat ze niet geestelijk zijn, niet anders dan hels kunnen zijn, want òf het ene òf het andere ligt daarin, niet kan het ene of het andere tegelijk daarin zijn; daardoor hebben zij voor rijkdommen, ontberingen en voor schatten, ellenden. Onder de nutten worden niet alleen de behoeften van het leven verstaan die betrekking hebben op voedsel, kleding en wonen voor zich en de zijnen, maar wordt ook verstaan het goede van het vaderland, het goede van het gezelschap en het goede van de medeburger. Zodanig goede is de handel, wanneer die liefde ervoor het einddoel is en het geld de tot middel dienende liefde, als slechts de handelaar de bedriegerijen en de boze kunstgrepen als zonden schuwt en verafschuwt. Anders is het wanneer het geld de liefde van het einddoel is en de handel de tot middel dienende liefde, want dit is gierigheid, wat de wortel van de boze dingen is, waarover men zie: (Lukas 12:15), en de gelijkenis daarover in vers 16-21.

250. 2. De vereerder van zich en de vereerder van de natuur bevestigt zich tegen de Goddelijke Voorzienigheid, wanneer hij de goddelozen tot ereposten ziet verheven en magnaten en primaten worden en dat die voorts ook overvloed hebben aan schatten en leven in pracht en praal en de vereerders van God in verachting en armoede.

De vereerder van zich en de vereerder van de natuur gelooft dat de waardigheden en de schatten de hoogste en de enige gelukzaligheden en dus de gelukzaligheden zelf. Indien hij vanuit de eredienst waarin hij van kind af aan is ingewijd, iets denkt over God, noemt hij die dingen Goddelijke zegeningen en zolang hij vanuit die dingen niet hoger streeft, denkt hij dat er een God is en vereert Hem ook; maar in de eredienst ligt, wat hij dan zelf niet weet, verborgen dat hij door God verheven zal worden tot nog hogere waardigheden en tot nog omvangrijker schatten. Wanneer hij in die dingen komt, loopt zijn eredienst uit tot meer en meer uiterlijke dingen totdat hij afvalt en tenslotte God veracht en ontkent. Iets dergelijks doet hij indien hij uit de waardigheid en de welgesteldheid waarin hij zijn hart heeft gesteld, wordt neergeworpen. Wat zijn dan de waardigheden en de schatten anders dan aanstoten voor de bozen; niet echter voor de goeden, omdat deze hun hart niet in die dingen stellen, maar in de nutten of de goede dingen tot de verrichting waarvan de waardigheden en de schatten als middelen van dienst zijn. Daarom kan door het feit dat goddelozen tot ereposten en schatten geraken en magnaten en primaten worden, geen ander zich tegen de Goddelijke Voorzienigheid bevestigen dan hij die een vereerder van zich en van de natuur is. Bovendien, wat is een grotere en een kleinere waardigheid, en wat een grotere en kleinere welgesteldheid; is het in zich iets anders dan een bepaald denkbeeldig iets, is de een meer begunstigd en gelukkiger dan de ander; wordt de waardigheid bij een magnaat, ja bij een koning en een keizer na een tijd van jaren anders beschouwd dan zoals iets gewoons dat niet langer zijn hart van vreugde doet opspringen en dat zij ook bij hem waardeloos kan worden. Zij zijn vanuit hun waardigheden in een grotere graad van gelukzaligheid dan zij die in een kleinere, ja zelfs in de kleinste waardigheid zijn, zoals boeren en eveneens hun knechten zijn. Dezen kunnen in een grotere graad van gelukzaligheid zijn wanneer het hun goed gaat en tevreden zijn met hun lot. Wie is meer ongerust van hart, wie is vaker verontwaardigd en wie is heviger vertoornd dan de liefde van zich; dit geschiedt zo vaak als hij niet volgens de hovaardij van zijn hart wordt geëerd, en zo vaak hem iets op zijn wenk en naar zijn wens niet gelukt. Wat is daarom de waardigheid indien die niet van de zaak of van het nut is, anders dan een idee. Kan een zodanig idee in een ander denken zijn dan in het denken over zich en over de wereld en is ze in zichzelf niet deze, dat de wereld alles is en het eeuwige niets is. Nu zal iets worden gezegd over de Goddelijke Voorzienigheid, waarom zij toelaat dat de goddelozen van hart worden verheven tot waardigheden en schatten gewinnen. De goddelozen of de bozen kunnen evenzeer nutten betrachten als de vromen of de goeden, ja zelfs vanuit een sterker vuur, want zij beschouwen zichzelf in de nutten en de ereposten als nutten en daarom wordt in dezelfde graad waarin de liefde van zich stijgt, de drift ontstoken van nutten te doen ter wille van de eigen roem. Een zodanig vuur is er niet bij de vromen of de goeden, tenzij het van onderen door de eer is aangewakkerd. Daarom bestuurt de Heer de goddelozen van hart die in waardigheden zijn door de roep van hun naam en spoort hij hen aan tot het doen van nutten voor het algemeen of het vaderland, het gezelschap of de burgerij waarin zij zijn en eveneens voor de medeburger of de naaste met wie zij zijn. Dit is de regering van de Heer, die de Goddelijke Voorzienigheid met zulke mensen wordt genoemd. Het Rijk van de Heer immers is het Rijk van de nutten; en waar er niet dan weinigen zijn die nutten betrachten ter wille van de nutten, maakt Hij dat de vereerders van zich tot uitmuntender ambten worden verheven, waarin ieder tot het doen van het goede door zijn liefde wordt aangespoord. Stel een of ander hels rijk in de wereld, hoewel het niet bestaat, waar niet dan de liefden van zich regeren; de liefde van zich op zichzelf is de duivel; zal dan niet eenieder nutten doen vanuit het vuur van de liefde van zich en vanuit de glans van zijn roem, meer dan bij een ander rijk; maar al diegenen hebben wel het openbaar goede op de lippen, maar in het hart hun eigen goede, en omdat eenieder naar zijn vorst ziet opdat hij groter zal worden, kan een zodanig iemand wel zien dat God is. Er is een rook zoals van een brand die hem omstuwt, waar niet enig geestelijk ware in zijn licht doorheen kan gaan; ik heb die rook rondom de hellen van zulke geesten gezien. Ontsteek een lamp en onderzoek hoevelen er in de rijken heden zijn die naar waardigheden hijgen, waardigheden die niet liefden van zich en van de wereld zijn. Zult u er onder duizend vijftig vinden die liefden van God zijn en onder dezen slechts enigen die naar waardigheden hijgen. Aangezien er dus zo weinig in getal zijn die liefden van God zijn, en zo velen die liefden van zich en van de wereld zijn, en aangezien deze liefden vanuit haar vuren meer nutten betrachten dan de liefden van God vanuit de hare, hoe kan dan iemand zich bevestigen daardoor, dat de bozen in voorrang en welgesteldheid zijn boven de goeden. Dit wordt ook bevestigd door deze woorden van de Heer: ‘De Heer prees de rentmeester van de ongerechtigheid, dat hij voorzichtig gehandeld had; want de zonen van deze eeuw zijn voorzichtiger boven de zonen van het licht in hun geslacht. Alzo Ik, Ik zeg ulieden: Maakt u vrienden uit de mammon van de ongerechtigheid, opdat, wanneer u ontbreken zal, zij u mogen opnemen in de eeuwige tabernakelen’, (Lukas 16:8, 9). Wat door deze dingen in de natuurlijke zin wordt verstaan is duidelijk; in de geestelijke zin echter worden onder de mammon van de ongerechtigheid verstaan de erkentenissen van het ware en goede die de bozen bezitten en die zij alleen benutten om zich waardigheden en schatten te verwerven. Het zijn die erkentenissen, vanuit welke de goeden of de zonen van het licht zich vrienden moeten maken en die hen zullen opnemen in de eeuwige tabernakelen. Dat velen liefden van zich en van de wereld zijn en weinigen liefden van God, leert de Heer ook met deze woorden: ‘Wijd is de poort, en ruim de weg welke tot het verderf leidt, en velen zijn er die binnentreden door dezelve; maar eng en nauw is de weg die tot het leven leidt, en weinigen zijn het die dezelve vinden’, (Mattheüs 7:13, 14). Dat de waardigheden en de schatten òf vervloekingen òf zegeningen zijn, en bij wie, zie men boven in n. 217.

249. 1. Elke vereerder van zich en elke vereerder van de natuur bevestigt zich tegen de Goddelijke Voorzienigheid wanneer hij in de wereld zoveel goddelozen en goddeloosheden van hen ziet en tegelijk dat sommigen zich daarop beroemen zonder dat God hun daarom enige straf oplegt.

Alle goddeloosheden en eveneens het roemen daarop zijn toelatingen; de oorzaken hiervan zijn de wetten van de Goddelijke Voorzienigheid. Ieder mens kan vrij, ja zelfs het meest vrije denken wat hij wil, zowel tegen God als vóór God. Wie tegen God denkt, wordt zelden gestraft in de natuurlijke wereld, omdat hij daar steeds in de staat van hervorming is, maar hij wordt gestraft in de geestelijke wereld. Dit geschiedt na de dood, dan immers kan hij niet langer hervormd worden. Dat de oorzaak van de toelatingen van de wetten van de Goddelijke Voorzienigheid zijn, blijkt uit boven aangehaalde wetten ervan, indien die worden herinnerd en bezien worden; deze zijn: De mens zal vanuit het vrije, volgens de rede handelen, over welke wet boven in n. 71-97 wordt gehandeld. De mens zal niet door uitwendige middelen gedwongen worden om te denken en te willen en dus om te geloven en lief te hebben die dingen die van de godsdienst zijn, maar hij zal zichzelf ertoe leiden en soms dwingen, over welke wet n. 129-154. Er is niet zoiets als de eigen voorzichtigheid, maar aan eenieder schijnt het dat het wel zo is en dat het ook moet schijnen alsof het er is, maar de Goddelijke Voorzienigheid is vanuit de afzonderlijkste dingen universeel, n. 191-213. De Goddelijke Voorzienigheid beschouwt de eeuwige dingen en de tijdelijke niet anders dan voor zoveel als die één maken met de eeuwige, zie n. 214-220. De mens wordt niet innerlijk binnengelaten in de ware dingen van het geloof en in de goede dingen van de naastenliefde, tenzij voor zoveel als hij daarin gehouden kan worden tot aan het einde van zijn leven, zie over deze wet n. 221-233. De oorzaken van de toelatingen zijn de wetten van de Goddelijke Voorzienigheid, dit zal ook uit de volgende dingen blijken, zoals vanuit dit: dat de boze dingen worden toegelaten ter wille van het einddoel, dat de zaliging is. Voorts vanuit dit: dat de Goddelijke Voorzienigheid aanhoudend is, zowel bij de boze mens als bij de goede. Tenslotte vanuit dit: dat de Heer niet kan handelen tegen de wetten van Zijn Goddelijke Voorzienigheid, omdat daartegen handelen zou zijn handelen tegen Zijn Goddelijke Liefde en tegen Zijn Goddelijke Wijsheid en dus tegen Zichzelf. Deze wetten kunnen, indien ze worden beschouwd, de oorzaken openbaren waarom door de Heer de goddeloosheden worden toegelaten en niet worden gestraft zolang die slechts in het denken zijn en zelden ook als ze in de bedoeling zijn en zo ook in de wil en niet in de daad. Niettemin wordt elk willekeurig boze gevolgd door zijn straf; het is alsof het boze zijn straf is ingeschreven, welke de goddeloze mens na de dood boet. Door wat nu is voorgelegd, zijn ook deze volgende dingen, die boven in n. 237 zijn aangevoerd, ontvouwd. Dit zijn: dat de vereerder van zich en de vereerder van de natuur zich nog meer tegen de Goddelijke Voorzienigheid bevestigt, wanneer hij ziet dat kuiperijen, sluwheden en listen slagen, ook tegen de vromen, de gerechten en de oprechten; en dat de ongerechtigheid zegeviert over de gerechtigheid in gerichten en in handelszaken. Alle wetten van de Goddelijke Voorzienigheid zijn noodzakelijkheden; en omdat ze de oorzaken zijn waarom zulke dingen worden toegelaten, is het duidelijk dat, opdat de mens als mens zal kunnen leven, hervormd en gezaligd kan worden, zodanige dingen niet door de Heer van de mens kunnen worden weggenomen tenzij door middelen. Ze worden verwijderd door middel van het Woord en in het bijzonder door de geboden van de Decaloog bij hen die: doodslag, echtbreuk, diefstal en valse getuigenis van elk geslacht als zonden erkennen. Maar bij hen die zodanige dingen niet als zonden erkennen, door middel van de zedelijke wetten en de vrees voor het verlies van goede naam, eer en het gewin daardoor. Door deze middelen leidt de Heer de boze mens, maar alleen door hen af te wenden van die dingen te doen, maar niet van die dingen te denken en te willen. Door eerstgenoemde middelen echter leidt de Heer de goede mensen, niet alleen door hen af te wenden van die dingen te doen, maar ook van die dingen te denken en te willen.