556. "Et dentes illarum sicut leonum erant." - Quod significet quod sensualia quae sunt ultima vitae intellectualis sint illis apparenter sicut in potentia super omnia, constat ex significatione "dentium", quod sint sensualia, quae sunt ultima vitae naturalis quoad intellectum (de qua sequitur); et ex significatione "leonum", quod sint vera ecclesiae quoad potentiam, hic autem falSa destruentia vera, ita quoque quoad potentiam (de qua supra, n. 278); quod hic sint falsa, est quia per "locustas" significantur senSuales corporei qui in falsis mali sunt. Quod appareant sibi in intellectu et inde in potentia super omnia, est quia ipsum persuasivum, de quo supra actum est, residet in sensuali quod est ultimum vitae naturalis; hoc enim, seu homo sensualis, est in confidentia sui et in fide quod prae omnibus sapiat, non enim expendere et explorare se potest, quia non interius cogitat; et cum id sibi persuadet, tunc in omnibus quae loquitur est illa confidentia et fides. Inde loquela, quia ex illis sonat, fascinat et infatuat mentes aliorum; sonus enim confidentiae et fidei talem effectum edit, quod imprimis se manifestat in mundo spirituali, ubi homo ex spiritu suo loquitur; nam affectio confidentiae sui, et inde fidei quod ita sit, est in spiritu hominis, et spiritus hominis ex affectione loquitur: aliter in mundo naturali; in hoc spiritus hominis per corpus sermocinatur, et propter mundum producit talia quae non affectionis ejus spiritus sunt, quae raro propalat, ne sciatur qualis est: inde quoque est quod in mundo nesciatur quod detur persuasivum infatuans et suffocans, quale inest spiritui sensualis hominis, qui credit se prae aliis sapere. Ex his constare potest unde est quod per "dentes illarum sicut leonum" significetur quod sensuales homines appareant sibi sicut in intellectu et inde potentia esse super omnia.

Quod "dentes" significent sensualia quae sunt ultima vitae naturalis quoad scientiam, constare potest ex correspondentia dentium (de qua in opere De Caelo et Inferno 575; et in Arcanis Caelestibus, n. 5565-5568).

[2] Quod "dentes" illa significent constare potest ex sequentibus locis in Verbo:

- Apud Davidem,

"Anima mea in medio leonum cubo dentes eorum hasta et tela, et lingua eorum gladius acutus" (Psalmuss 57:5 [B.A. 4]):

per "leones" significantur qui per falsa destruunt vera ecclesiae; "dentes eorum" quae "hasta et tela", significant scientifica quae applicant ad confirmandum falsa et mala, et sic ad destruendum vera et bona ecclesiae; "lingua eorum gladius acutus" significat astuta ratiocinia ex falsis, quae vocantur "gladius acutus" quia "gladius significat falsum destruens verum.

[3] Apud eundem,

"Deus, destrue dentes eorum in ore eorum; molares leonum juvenum ¹ averte" (Psalmuss 58:7 [B.A. 6]):

"dentes in ore eorum" significant scientifica ex quibus falsa producunt; "molares leonum juvenum" significant vera Verbi falsificata, quae in se sunt falsa, per quae maxime destruere valent vera ecclesiae.

[4] Apud Joelem,

"Gens ascendit super terram meam, robusta ei non numerus; dentes ejus dentes leonis, et molares leonis immanis illi; ² redigit vitem meam in vastitatem, et ficum meam in spumam" (1:6, 7):

per "gentem" quae "ascendit super terram" significatur malum devastans ecclesiam ("gens" est malum, et "terra" est ecclesia); "robusta et non numerus" significat potens et multiplex ("robustum" praedicatur de potentia mali, et "non numerus " de potentia falsi); "dentes ejus dentes leonis" significant falsa destruentia; "molares leonis immanis" significant falsificata; " ³ redigit vitem in vastitatem, et ficum in spumam", significat destruens vera spiritualia et naturalia; vera spiritualia sunt illa quae sunt sensus spiritualis Verbi, et vera naturalia quae sunt sensus litterae ejus. (Videatur etiam supra, n. 403 [b] , ubi hoc explicatum est.) Per "dentes leonum" in his locis similia significantur quae per "dentes sicut leonum" hic in Apocalypsi. Per "dentes" proprie significantur illa quae solum memoriae insunt et inde depromuntur, nam illa quae insunt memoriae sensualis hominis correspondent ossibus et dentibus.

[5] Apud Danielem,

Ascendit e mari "bestia secunda similis urso;.... tres costae in ore ejus inter dentes ejus; cui dicebatur, Surge, comede carnem multam. .... Postea ascendit bestia quarta, terribilis et formidabilis et robusta valde, cui dentes ferri magni, comedit et contrivit, et reliquum pedibus conculcavit" (7:5, 7):

per "bestiam e mari" intelligitur amor dominii, cui inserviunt sancta pro mediis; et per "quatuor bestias" significantur incrementa ejus successiva: per "secundam hanc bestiam similem urso" significatur secundus status, quando dominium illud confirmatur per Verbum; qui id faciunt, etiam in mundo spirituali apparent similes ursis: "tres costae in ore inter dentes" significat omnia Verbi quae applicant, quae non intelligunt nisi secundum litteram; "tres costae" sunt omnia Verbi, "in ore" est quae applicant docendo, "inter dentes" est quae non intelligunt nisi quoad litteram, hoc est, qualiter homo sensualis: "cui dicebatur, Surge, comede carnem multam", significat quod multa applicarent, et per id genuinum sensum Verbi perderent: per "quartam bestiam ascendentem e mari, terribilem, formidabilem et robustam valde", significatur quartus et ultimus status, quando per sancta ut media stabiliverunt sibi dominium super caelum et terram; qui status, quia profanus et valens, dicitur "terribilis, formidabilis et robustus valde": "cui dentes ferri magni" significat cui falsa e sensuali homine dura contra vera et bona ecclesiae: "comedit et contrivit" significat pervertit et destruxit: "et reliquum pedibus conculcavit" significat quae non pervertere et destruere poterant quod conspurcaverint et deleverint per mala amorum naturalium et corporeorum. (Reliqua de his bestiis videantur explicata supra. n. 316 [c] .)

[6] Apud Mosen,

"Dentem bestiarum immittam in eos cum veneno reptilium terrae" (Deuteronomius 32:24):

inter plura etiam hoc malum denuntiatum est populo Israelitico et Judaico, si non custodirent et facerent statuta et praecepta: per "dentem bestiarum" significantur falsa ex malis omnis generis, et per "venenum reptilium terrae" significantur illa necantia et prorsus exstinguentia vitam spiritualem; per "bestias" in Verbo significantur talia quae sunt naturalis hominis, et per "reptilia terrae" quae sunt sensualis hominis: haec et illa quando separata sunt a spirituali homine sunt mere falsa ex malis, quia solum talia quae sunt corporis cui adhaerent, et quae sunt mundi cui proxime exstant; et ex corpore et mundo est omnis caligo in spiritualibus.

[7] Apud Davidem,

"Surge, Jehovah; serva me, Deus mi; quia percutis omnes hostes meos maxillam, dentes impiorum confringes" (Psalmuss 3:8 [B.A. 7]):

"percutere hostes maxillam" significat destruere falsa interiora apud illos qui contra bona et vera ecclesiae sunt; hi et eorum falsa mali in Verbo intelliguntur per "hostes": et "confringere dentes impiorum" significat destruere falsa exteriora, quae sunt quae fundantur super fallaciis sensuum et per illas confirmantur.

[8] Quoniam apud Davidem dicitur "percutere maxillam" et "confringere dentes", et per illa significatur destruere falsa interiora et exteriora, constare potest quid intelligitur per "impingere alapam in maxillam" apud Matthaeum,

"Audivistis quod dictum sit, Oculum pro oculo, et dentem pro dente: Ego vero dico vobis, non resistendum esse malo; sed quicunque tibi impegerit alapam in dextram tuam maxillam, obverte illi etiam alteram; et si quis velit te in jus trahere, ei tunicam tuam auferre, permitte illi etiam pallium: quisquis te adegerit ad milliare unum, abito cum illo duo: omni a te petenti, dato; et cupienti mutuum accipere a te, ne averseris" (5:38-42):

quod haec non secundum litteram intelligenda sint, cuivis patet; quis enim ex amore Christiano tenetur obvertere sinistram maxillam ei qui impingit alapam in dextram, et dare pallium ei qui auferre vult tunicam? verbo, quis est cui non licet resistere malo? Sed quia omnia quae Dominus locutus est, in se Divina caelestia fuerunt, constare potest quod sensus caelestis his verbis, sicut reliquis quae Dominus locutus est, insit. Quod apud filios Israelis illa lex fuerit quod darent

"oculum pro oculo, dentem pro dente " (Exodus 21:23, 24; Leviticus 24:20; Deuteronomius 19:21),

fuit causa, quia externi homines erant, et inde solum in repraesentativis caelestium, et non in ipsis caelestibus; inde nec in charitate, misericordia, patientia, et in aliquo bono spirituali: ideo erant in jure talionis; nam lex caelestis et inde lex Christiana est quam Dominus docuit apud Evangelistas,

"Omnia quaecunque volueritis ut faciant vobis homines, sic et vos facite illis; haec est Lex et Prophetae" (Matthaeus 7:12; Luc. 6:31 ⁴ ):

quia haec lex in caelo est, et ex caelo in ecclesia, inde etiam omne malum secum poenam correspondentem habet, quae poena mali vocatur, et inest sicut conjuncta malo; ex hoc fluit poena talionis, quae dictata fuit filiis Israelis, quia externi homines et non interni erant. Interni homines, ut sunt angeli caeli, non volunt retributionem mali pro malo, sed ex charitate caelesti condonant: sciunt enim quod Dominus tutetur omnes qui in bono sunt contra malos et quod tutetur secundum bonum apud illos; et quod non tutaretur, si, ex malo quod sibi faciunt, accenderentur inimicitia, odio et vindicta, haec enim avertunt tutelam.

[9] Haec itaque sunt quae involvunt illa quae Dominus dixit; quid autem significant, ordine dicetur. "Oculus pro oculo, et dens pro dente", significat quantum aliquis alteri aufert intellectum veri et sensum veri, tantum illi auferrentur; per "oculum" significatur intellectus veri, et per "dentem" sensus veri, nam "dens" significat verum et falsum quale est sensuali homini; quod ille qui in bono Christiano est, permittet ut malus illa auferat quantum potest, describitur per illa quae Dominus de eadem re respondit: "non resistendum esse malo" significat non repugnandum nec retribuendum illi; angeli enim non pugnant cum malis, minus retribuunt malum pro malo; sed permittunt ut faciant, quia tuti sunt a Domino, et inde non aliquod malum ab inferno illis damnum potest inferre: "quicunque tibi impegerit alapam in dextram tuam maxillam, obverte illi etiam alteram", significat, si quis damnum inferre vult perceptioni et intellectui veri interioris, ut permittatur quantum tentat; per "maxillam" significatur perceptio et intellectus veri interioris; per "maxillam dextram" affectio et inde perceptio ejus, et per "maxillam sinistram" intellectus ejus; et quia dicitur "maxilla", ideo etiam dicitur "alapam infligere", per quod intelligitur damnum inferre; omnia enim quae oris sunt, prout guttur, os, labia, maxillae, dentes, significant talia quae perceptionis et intellectus veri sunt, quia illis correspondent; quare per illa in sensu litterae Verbi, qui ex meris correspondentiis consistit, exprimuntur: "si quis velit te in jus trahere, et tunicam auferre, permitte etiam pallium", significat si quis auferre vult verum interius quod apud te, ut liceat etiam auferre verum exterius; "tunica" significat verum interius, et "pallium" verum exterius; hoc quoque faciunt angeli quando apud malos sunt, mali enim nihil veri et boni possunt angelis auferre, sed possunt illis qui propterea flagrant inimicitia, odio et vindicta, nam haec mala avertunt et rejiciunt tutationem a Domino: "quisquis te adegerit ad milliare unum, abito cum illo duo", significat qui vult abducere a vero ad falsum et a bono ad malum, ut non obstet, quia non potest; per "milliare" simile significatur quod per "viam", nempe id quod abducit et ducit: "omni a te petenti, dato" significat ut permittatur: "et cupienti mutuum accipere a te, ne averseris", significat si desiderat instrui, ut instruat; nam mali hoc desiderant ut pervertant et deprivent, sed usque non possunt. Hic est sensus spiritualis illorum verborum, in quibus recondita latent quae nunc dicta sunt, quae imprimis sunt pro angelis, qui Verbum modo secundum sensum ejus spiritualem percipiunt; sunt etiam pro hominibus in mundo qui in bono sunt, quando mali illos tentant seducere. Quod tales sint mali contra illos quos Dominus tutatur, ex pluri experientia scire datum est; continuo enim ac omni modo et nisu allaborarunt me deprivare veris et bonis, sed incassum. Ex allatis etiam aliquantum constare potest quod per "dentem" significetur verum aut falsum in sensuali, quod est ultimum vitae intellectualis apud hominem; quod id per "dentem" significetur, patet a responso Domini, in quo agitur de perceptione et intellectu veri, quae mali intentant bonis auferre.

[10] Quod per "dentes" illa significentur, adhuc constare potest a sequentibus:

- Apud Jeremiam,

"In diebus illis non dicent amplius, Patres comederunt labruscam, ac dentes filiorum hebetati sunt: sed quisque in iniquitate sua morietur; omni homini qui comederit labruscam, hebetabuntur dentes" (31:29, 30; Ezechiel 18:2-4):

quod hoc involvat quod filii ac posteri non luent poenam propter mala parentum, sed quod quisque propter suum malum, patet; per "comedere labruscam" significatur appropriare sibi falsum mali, "labrusca" enim, quae est uva amara et mala, significat falsum mali, et "comedere" significat appropriare sibi; et per "hebetari dentes" significatur in falso mali inde esse, "dentes" enim hic ut supra significant falsa in ultimis seu in sensuali homine, in quo imprimis latent mala parentum, quae hereditaria vocantur, apud liberos, et "hebetari" significat appropriationem falsi ex malo: homo enim propter hereditaria mala non punitur, sed propter sua, et quoque si hereditario facit actualia apud se; quare dicitur quod" quiSque in iniquitate sua morietur, et omni homini qui comederit labruscam, hebetabuntur dentes."

[11] Apud Hiobum,

"Abominantur me omnes homines, .... cuti meae et carni meae adhaeret os meum, evasi cum cute dentium meorum (19:19, 20):

per haec in sensu litterae intelligitur quod tam macilentus et macer factus sit; sed in spirituali sensu significatur quod tentationes suppresserint interiora mentis ejus, ut sensualis factus sit, et modo cogitet in extremis; at usque non falsa sed vera: hoc significatur per "Evasi cum cute dentium meorum", nam "dentes" absque cute significant falsa, ast cum cute non falsa, quia usque aliqualiter vestiti.

[12] Apud Amos,

"Ego dedi vobis vacuitatem dentium in omnibus urbibus vestris, et defectum panis in omnibus locis vestris" (4:6):

"vacuitas dentium in urbibus" pro penuria veri in doctrinis, et "defectus panis in [omnibus] locis" pro penuria boni ex illis in vita.

[13] Apud Sachariam,

"Removebo sanguines ejus ex ore ejus, et abominationes ejus ab inter dentes ejus" (9:7):

haec de Tyro et Sidone, per quas significantur cognitiones veri et boni, hic illae falsificatae; per "sanguines ex ore" significantur falsificationes cognitionum veri; et per "abominationes ab inter dentes" significantur adulterationes cognitionum boni; cognitiones boni sunt etiam vera, nam cognoscere bona fit ex intellectu, ac intellectus est veri.

[14] Apud Davidem,

"Aquae submersissent nos, .... aquae superbi transivissent super animam nostram; benedictus Jehovah, qui non tradidit nos rapinam dentibus eorum" (Psalmuss 124:4-6):

per "aquas" quae submersissent, significantur falsa quae inundant et quasi submergunt hominem dum in tentationibus est; quare dicitur, "Benedictus Jehovah qui non tradidit nos rapinam dentibus eorum", hoc est, infernis quae per falsa destruunt vera, ita falsis destruentibus.

[15] Apud Hiobum,

"Confregi molares iniqui, et e dentibus ejus eripui praedam" (29:17):

haec Hiobus de se; quod pugnaverit contra falsa et vicerit illa, significatur per "Confregi molares iniqui"; "molares" significant scientifica ex Verbi sensu litterae applicata ad confirmandum falsa, per quae destruunt vera; et quod liberaverit alios a falsis instruendo, significatur per "E dentibus ejus eripui praedam."

[16] Quoniam "dentes" significant falsa in extremis, inde per "frendere dentibus" significatur ex falsis cum vehementia et ira pugnare contra vera, in sequentibus locis:

- Apud Hiobum,

"Ira ejus discerpit, et odio habet me, frendet contra me dentibus suis hostis meus; acuit oculos suos contra me" (16:9);

apud Davidem,

"Congregantur contra me claudi quos non novi, distorquent nec tacent. .... frendent contra me dentibus suis" (Psalmuss 35:15, 16);

apud eundem,

"Meditatur malum impius justo, et frendet super eo dentibus suis" (Psalmuss 37:12);

apud eundem,

"Impius videbit et succensebit, dentibus suis frendet et ⁵ colliquescet" (Psalmuss 112:10);

apud Micham,

"Contra prophetas seducentes populum.... , qui mordent dentibus suis" (3:5);

in Threnis,

"Aperuerunt contra te", filia Hierosolymae, "os suum omnes hostes tui, exsibilarunt, frenduerunt dente" (2:16);

apud Marcum,

Quidam dixit ad Jesum, "Attuli filium meum ad Te, habentem spiritum ⁶ mutum; et ubicunque illum apprehendit, lacerat illum; spumat et stridet dentibus, et exarescit: dixi discipulis tuis ut illum ejicerent, sed non potuerunt." Et Jesus dixit ad illum, "Spiritus mute et surde, Ego tibi mando, exi ex illo, et non amplius ingredere in illum" (9:17, 18, 25).

Qui non scit sensum Verbi spiritualem autumare potest quod dictum sit quod "frenderent dentibus" solum quia irati fuerunt et malum intentarunt, ex causa quia tunc comprimunt dentes; sed quod "frenderent dentibus" dictum est quia intelligitur conatus et actus destruendi vera per falsa; hoc dicitur in Verbo quia "dentes" significant falsa in extremis, et "frendor" vehementiam pugnandi pro illis; conatus et actus ille est quoque ex correspondentia.

[17] Talis quoque fuit spiritus surdus et mutus quem Dominus ejecit: omnes enim spiritus sunt ex humano genere; ille fuit ex illo genere hominum qui vehementer pugnaverat pro falsis contra vera; inde est quod obsessus ab illo "spumaverit et frenduerit dentibus"; qui a Domino "surdus et mutus" vocatur, quia non voluit percipere et intelligere verum, "surdi" enim et "muti" illos significant: et quia obnixus et obstinatus contra vera fuerat, et in falsis se confirmaverat, non potuit ille spiritus a discipulis ejici; nam falsa pro quibus pugnaverat, ab illis nondum potuerunt discuti, non enim adhuc tales fuerunt; quare etiam discipuli propterea a Domino increpati sunt. Quod spiritus talis fuerit, et obsessus ab illo non talis, significatur per quod "spiritus ille laceraret illum", et quod "obsessus exaresceret", et quod Dominus dixerit ad spiritum quod "non amplius ingrederetur in illum."

[18] Ex his etiam constare potest quid significatur per

"Stridorem dentium" (Matthaeus 8:12:13:42, 50; 22:13; 24:51; 25:30; Luca 13:28).

Per "stridorem dentium" in infernis intelligitur continua disceptatio et pugna falsorum inter se et contra vera, proinde illorum qui in falsis sunt, conjuncta cum contemptu aliorum, inimicitia, irrisione, subsannationes, blasphematione; quae quoque erumpunt in dilaniationes, quisque enim pro suo falso ex amore sui, eruditionis et famae pugnat. Hae disceptationes et pugnae extra illa inferna audiuntur sicut stridores dentium, et quoque in stridores dentium vertuntur cum vera e caelo illuc influunt. (Sed de hac re videantur plura in opere De Caelo et Inferno 575.)

[19] Ex eo quod dentes apud malos correspondent falsis quae eis sunt in ultimis vitae intellectualis, quae sensualia corporea vocantur, ideo spiritus qui tales sunt apparent deformi facie, cujus multam partem faciunt dentes; qui exstant late sicut crates in diducto rictu, et hoc quia talis rictus dentium correspondet amori et cupiditati pugnandi pro falsis contra vera.

[20] Quoniam dentes correspondent ultimis vitae intellectualis hominis, quae sensualia vocantur, et haec sunt in falsis mali quando separata sunt a veris interioris intellectus, quae spiritualia vocantur, at iidem correspondent veris boni in sensuali quando non separata, inde est quod "dentes" in Verbo etiam significent vera ultima (Ut apud Hiobum, cap. 19:19, 20; et apud Amos, cap. 4:6; quae supra explicata videantur).

[21] Et quoniam Dominus totum Humanum suum glorificavit, hoc est, Divinum fecit, ideo de Ipso dicitur apud Mosen,

"Ruber oculis a vino, et albus dentibus a lacte" (Genesis 49:12):

per "ruber oculis a vino significatur quod Intellectuale Ipsius fuerit Divinum Verum ex Divino Bono; et per "albus dentibus a lacte" significatur quod Sensuale Ipsius similiter fuerit Divinum Verum ex Divino Bono, nam per "Schiloh" ibi [vers. 10] , intelligitur Dominus.

[22] Quia dentes correspondent ultimis vitae intellectualis, quae sensualia vocantur, ideo spiritus boni et angeli aeque gaudent dentibus sicut homines; sed apud illos correspondent veris in sensuali ultimo, sensuale enim apud illos non separatum est a veris interioris intellectus quae spiritualia vocantur.

Notas a pie de página:

403. "Sicut ficus dejicit grossos suos a magno vento concussa." - Quod significet qisas naturalis homo per ratiocinationes suas depopulatus est, constat ex significatione "ficus", quod sit naturalis homo, de qua sequitur; ex significatione "grossorum ejus", quod sint illa quae in naturali homine, quae imprimis sunt cognitiones naturali homini implantatae ab infantia, et nondum maturae, quia solum auditae et inde receptae; et ex significatione "magno vento concussa", quod sit quas naturalis homo per ratiocinationes depopulatus est; "magno vento concuti" significat hic ratiocinationes ex falsis mali, nam "magnum" in Verbo dicitur de bono et de malo, "ventus" de vero et de falso, et "concuti ab illo" de ratiocinatione inde. Quod talia significentur per illa verba, tametsi comparative sunt dicta, est quia omnes comparationes in Verbo, similiter ac reliqua, significant, sunt enim aeque correspondentiae. Cum his ita se habet: omnis homo nascitur a parentibus naturalis, sed fit a Domino spiritualis, quod dicitur e novo nasci seu regenerari; et quia nascitur naturalis, ideo cognitiones quas ab infantia haurit, antequam fit spiritualis, implantantur memoriae ejus naturali; quando autem aetate provehitur, et incipit rationaliter intueri cognitiones boni et veri, quas ex Verbo seu ex praedicatione hausit, si tunc vitam agit malam, arripit et imbuit falsa quae cognitionibus illis opposita et contraria sunt; ac tunc, quia ratiocinandi dote pollet ratiocinatur ex falsis contra cognitiones infantiae et pueritiae suae; quod cum fit, dejiciuntur illae, et loco earum succedunt falsa: haec itaque sunt quae significantur per quod "stellae cadant in terram, tanquam ficus dejicit grossos magno vento concussa."

[2] Quod "ficus" significet naturalem hominem, est ex correspondentia; in caelo enim apparent horti et paradisi, ubi omnis generis arbores sunt, et unaquaevis arbor aliquid Divini, quod communicatur angelis a Domino, significat. In genere "olea" significat caeleste quod est boni amoris, "vitis" spirituale quod est veri ex illo bono, ac "ficus" naturale quod ex spirituali aut ex caelesti derivatur; et quia illae arbores talia significant, ideo etiam significant angelum aut hominem apud quos illa sunt. In communi autem sensu significant totam societatem, quia unaquaevis societas in caelis est formata ut sistat imaginem unius hominis. In spirituali autem sensu significant illae arbores ecclesiam; "olea" ecclesiam caelestem, "vitis" ecclesiam spiritualem, et "ficus" ecclesiam naturalem, quae est ecclesia externa correspondens internae. Ex his constare potest, unde est quod dicatur quod "ficus" significet naturalem hominem, hoc est, naturale apud hominem.

[3] Quod "ficus" illud, et in communi ecclesiam externam significet, patet quoque ab aliis locis in Verbo ubi nominatur, ut ab his sequentibus:

Apud Esaiam,

"Contabescet omnis exercitus caelorum, et convolventur sicut liber caeli; et omnis exercitus ¹ eorum decidet, sicut decidit folium de vite, et sicut decidens de ficu" (34:4):

haec dicta sunt de die ultimi judicii, qui venturus; et qui etiam venit, nam ultimum judicium praedictum a prophetis Veteris Testamenti peractum est a Domino cum fuit in mundo; et quia tunc similia facta sunt quae in ultimo judicio quod in Apocalypsi praedictum est, et hodie a Domino peractum est, ideo hic paene similia dicuntur: ut apud prophetam Esaiaim quod "omnis exercitus caelorum decidet sicut decidit folium de vite, et sicut decidens de ficu", tum quod "caeli convolventur sicut volumen"; in Apocalypsi, quod "stellae cadent in terram, sicut ficus dejicit grossos suos", et quod "caelum abscedet sicut liber convolutus"; quod "contabescet" omnis exercitus caelorum" significat quod omnia bona et vera, quae amoris et fidei, corrupta sint; per "exercitum" enim "caelorum" intelliguntur omnia bona et vera quae amoris et fidei; nam sol, luna et stellae, per quae illa significabantur, vocabantur "exercitus caelorum"; quod "convolventur caeli sicut volumen" significat dissipationem eorum; quod "omnis exercitus decidet sicut folium de vite, et sicut decidens de ficu", significat depopulationem ex falsis mali.

[4] Apud Jeremiam,

"Consumendo consumam eos; non uvae in vite, neque ficus in ficu, et folium defluet" (8:13):

"non uvae in vite" significat quod non bonum spirituale, "vitis" enim significat spiritualem hominem, ac "uva", quia est fructus ejus, bonum illius, quod vocatur bonum spirituale; "non ficus in ficu" significat quod non bonum naturale, "ficus" enim "arbor" significat naturalem hominem, ac "ficus fructus" significat bonum illius, quod vocatur bonum naturale; quod "vitis" non significet vitem, nec "ficus" ficum, patet, nam dicitur "Consumendo consumam eos; non uvae in vite, non ficus in ficu"; non enim ideo consumentur; agitur etiam de vastatione ecclesiae, ut manifeste constat ex praecedentibus et sequentibus ibi.

[5] Apud Hoscheam,

"Cessare faciam omne gaudium ejus, festum ejus, novilunium ejus, sabbathum ejus, ... et devastabo vitem ejus et ficum ejus, de quibus dixit, Merces meretricia illa mihi, ... et ponam ea in silvam, et comedet fera agri" (2:11, 12):

agitur ibi de ecclesiis, et de falsificatione veri ibi; quod de ecclesia, patet a versu secundo illius capitis, ubi dicitur, "Contendite cum matre vestra, quoniam illa non uxor mea, et Ego non Maritus ejus"; per "matrem" et per "uxorem" intelligitur ecclesia; etiam sancta ecclesiae, ex quibus fiebat cultus, ac ipse cultus, significantur per "festum, novilunium et sabbathum", quae cessabunt; quare per "devastabo vitem et ficum ejus", significatur quod tam bonum spirituale quam bonum naturale periturum sit: quod "ponentur in silvam, et comedet ea fera agri", significat quod utrumque erit mere naturale, et quod spirituale consumetur a falsitatibus et cupiditatibus; "silva" significat mere naturale, et "fera agri" falsitates et cupiditates: et quia falsitates in ecclesia sunt imprimis falsificata vera, et de his in eo capite agitur, ideo dicitur, "de quibus dixit, Merces meretricia illa mihi"; "merces meretricia" significat falsificationem.

[6] Apud Joelem,

"Gens ascendet super terram meam, robusta, et non numerus, dentes ejus dentes leonis, et molares leonis ² immanes illi; redegit vitem meam in vastitatem, et ficum meam in spumam: (denudando denudavit eam, et projecit;) dealbati sunt palmites ejus, ... vitis exaruit et ficus languet, malus punica etiamque palma et malus, omnes arbores agri exsiccatae sunt" (1:6, 7, 12):

agitur in toto illo capite de devastata ecclesia; et per "gentem quae ascendit super terram, quae robusta et non numerus, cui dentes leonis, et molares leonis ³ immanes", non significatur aliqua gens quae talis, sed dirum malum et inde falsum; per "terram" super quam ascendit, significatur ecclesia, per "dentes leonis" significantur falsa illius mali, et quia haec destruunt omnia vera et bona ecclesiae, dicuntur "dentes leonis ac molares ejus ⁴ immanes", per "leonem" significatur (falsum) destruens: inde per "redegit vitem meam in vastitatem, et ficum meam in vastitatem, et ficum meam in spumam", significatur quod ecclesia interna et externa ex illis vastata sit, "vitis" enim significat ecclesiam internam et "ficus" externam, "spuma" significat ubi non est verum intus; et per "denudando denudavit eam, et projecit", significatur quod non bonum nec verum amplius quod non destructum; "denudare", nempe a fructibus et foliis, est a bonis et veris, et "projicere" est prorsus destruere; per "dealbati sunt palmites ejus" significatur quod non amplius aliquod spirituale: per "malum punicam, palmam, malum, et omnes arbores agri quae exsiccatae sunt", significantur species bonorum et verorum ecclesiae, ac cognitiones ejus, quae ex malis et falsis consummata sunt; "arbores agri" in genere significant cognitiones boni et veri.

[7] Apud eundem

"Ne timete, bestiae agrorum meorum, quia herbosa facta sunt habitacula deserti, quia arbor facit fructum suum, ficus atque Vitis dabunt vim suam" (2:22);

agitur ibi de instauratione ecclesiae; quare per "bestias agri" non intelliguntur bestiae agri, sed affectiones boni in naturali homine, inde ⁵ illi apud quos illae affectiones sunt; quis non videt quod non bestiae sint ad quas dicitur "Ne timete, bestiae agrorum meorum?" Per quod "habitacula deserti herbosa facta sint" significatur quod apud illos erunt cognitiones veri ubi non prius fuerunt; "habitacula deserti" sunt interiora mentis illorum in quibus non prius fuerunt, "herbosum" significat crescentiam et multiplicationem earum: "quoniam arbor facit fructum, suum, ficus atque vitis dabunt vim suam", significat quod illis bonum naturale et bonum spirituale, nam "vis" ibi est productio fructus.

[8] Apud Amos,

"Plurimos hortos vestros, et vineas vestras et ficus vestras, et oleas vestras comedit eruca, nec tamen reversi estis ad Me" (4:9):

per "hortos" significantur omnia ecclesiae quae faciunt intelligentiam et sapientiam ; per "vineas" bona et vera spiritualia: per "ficus" bona et vera naturalia; per "oleas" bona et vera caelestia; "eruca" est falsum destruens: "ficus", "vitis" et "oleae" proprie significant ecclesiam et hominem ecclesiae; sed quia ecclesia est ecclesia et homo est homo ex bonis et veris, ideo quoque haec per illas arbores significantur, bona per "fructus" et vera per "ramos" et "folia" earum.

[9] Apud Haggaeum,

"Ponite... cor vestrum a die hoc et deinceps;... nonne adhuc semen in horreo? et usque ad vitem et ficum, et malogranatum et arborem oleae?" (2:18, 19):

per haec verba in sensu spirituali intelligitur quod adhuc residua sint bona et vera; omnia bona et vera a primis ad ultima intelliguntur per "vitem, ficum, malogranatum et arborem oleae"; per "vitem" bonum et verum spirituale, per "ficum" bonum et verum naturale, per "malogranatum" in genere cognitivum et perceptivum, et in specie cognitiones et perceptiones boni et veri, et per "arborem oleae" perceptio boni et veri caelestis: "horreum" significat ubi illa sunt, sive ecclesia, sive homo in quo ecclesia, sive mens hominis quae est subjectum.

[10] Apud Habakuk,

"Ficus non florebit, neque proventus in vitibus, mentietur opus olivae, et agri non facient cibum" (3:17):

"ficus non florebit" significat quod non erit bonum naturale; "neque proventus in vitibus" significat quod non bonum spirituale; "mentietur opus olivae" significat quod non bonum caeleste; "agri non facient fructum" significat quod nulla nutritio spiritualis.

[11] Apud Mosen,

"Jehovah Deus... ducens te ad terram bonam, terram fluviorum aquae, fontium et abyssorum exeuntium e valle et e monte, terram tritici et hordei, et Vitis et ficus et malogranati, terram olivae olei et mellis" (Deuteronomius 8:7, 8):

per "terram bonam", ad quam ducentur, intelligitur terra Canaan, per quam significatur ecclesia; quare hic similia per "vitem", "ficum", "malogranatum", et "oleam" significantur quae nunc supra. (Reliqua videantur explicata prius, n 374(c).)

Quia per "terram Canaanem" significatur ecclesia, ac per "vitem", "ficum" et "malogranatum" significantur ecclesiae interna et externa, ideo factum est quod exploratores illius terrae deportaverint talia inde, de qua re ita apud Mosen,

Exploratores terrae Canaanis "venerunt ad fluvium Eschkolem, et absciderunt inde palmitem et botrum uvarum unum, quem portarunt in vecte per duos, ac de malogranatis et de ficubus" (Numeri 13:23).

[12] Quia "vitis" et "ficus" talia significant, ideo dicitur in Verbo de illis qui in bonis et veris ecclesiae sunt, et inde in tuto a malis et falsis, quod sedeant sub vite sua et sub ficu sua in securitate et non terrens: Ut in Libro Primo Regum,

"Habitavit Jehudah et Israel in securitate, quisque sub Vite sua et sub ficu sua a Dane usque ad Beerschebam omnibus diebus Salomonis" (5:5 [B.A. 4:25]):

apud Sachariam,

"Removebo iniquitatem terrae hujus in die uno; in die illo... clamabitis vir ad socium, ad vitem et ad ficum" ( ⁶ 3:9, 10; 4:1, 3, 4):

haec dicta sunt de regno Domini, quod est apud illos in caelis et in terris qui in amore in Ipsum sunt; regnum Domini significatur per "montem Jehovae qui constitutus in caput montium", "mons" enim "Jehovae" significat regnum Domini ab illis qui in amore in Ipsum sunt; et quia illi habitant supra reliquos in caelis, dicitur de monte illo quod "constitutus in caput montium" (videatur in opere De Caelo et Inferno 188): hi quia habent vera inscripta cordibus, et ideo non disceptant de illis, dicitur quod non "tollent gens contra gentem gladium, nec discent amplius bellum", per quod significatur quod in regno illo nulla erit disceptatio de veris (videatur in eodem opere, n. 25, 26, 270, 271): quod per vera et bona, in quibus sunt, tuti erunt a malis et falsis, significatur per quod "sedebunt sub vite sua et sub ficu sua, non terrens."

[13] Apud Jeremiam,

"Ecce Ego adducens super Vos gentem e longinquo, ... quae comedet messem tuam, et panem tuum, comedet filios tuos et filias tuas, comedet gregem tuum et armentum tuum, comedet vitem tuam et ficum tuam" (5 [15,] 17, 17):

per "gentem e longinquo" significatur malum oppositum bono caelesti; per "e longinquo" significatur distans ac remotum a bonis et veris, ac oppositum: "quae comedet messem tuam et panem tuum", significat quod destruet omnia vera et bona per quae nutritio spiritualis; "quae comedet filios tuos et filias tuas" significat omnes affectiones veri et boni spirituales; "quae comedet gregem tuum et armentum tuum" significat vera et bona interna et externa; "quae comedet vitem tuam et ficum tuam" significat sic ecclesiae internum et externum.

[14] Apud Hoscheam,

"Sicut uvas in deserto ⁷ inveni Israelem, sicut primitivum in ficu in initio vidi patres vestros" (9:10):

per "Israelem" et per "patres" ibi non intelliguntur patres tribuum ex filiis Jacobi, sed qui ab Antiqua Ecclesia fuerunt, quia illi in bono (videatur in Arcanis Caelestibus, n. 6050, 6075, 6846, 6876, 6884, ⁸ 7649, 8055); quia illi in bono fuerunt, at in principio in ignorantia veri per quod tamen bonum, dicitur "sicut uvas in deserto inveni Israelem, sicut ficus in initio vidi patres vestros"; "uvae" significant bonum spirituale, "desertum" significat ignorantiam veri, "primitivum in ficu" significat bonum naturale ex bono spirituali in infantia.

[15] Apud Lucam,

"Quando haec omnia incipiunt fieri, suspicite et tollite capita vestra...: et dixit parabolam, Spectate ficum et omnes arbores; quando protruserint jam, videntes a vobismet ipsis cognoscetis quod jam prope aestas sit; sic et vos quando videritis hoc fieri, cognoscite quod prope sit regnum Dei" (21:28-31; ⁹ Matth. 24:32; Marcus 13:28, 29):

agitur ibi de consummatione saeculi, quae est ultimum judicium, et enumerantur signa quae praecedunt, quae intelliguntur per "quando haec omnia incipiunt fieri"; quod nova ecclesia tunc incohatura, quae in initio externa erit, significatur per "Spectate ficum et omnes arbores cum protruserint": haec "parabola" seu "similitudo" dicta est, quia "ficus" significat ecclesiam externam, et "arbores" significant cognitiones veri et boni; "regnum Dei" quod tunc prope est significat novam ecclesiam Domini; tempore enim ultimi judicii perit vetus ecclesia et incohatur nova.

[16] Apud Lucam,

"Omnis arbor a proprio fructu cognoscitur, non enim ex spinis colligunt ficus, neque ex rubo vindemiant uvam" (6:44; Matthaeus 7:16):

quoniam per "fructum" significatur bonum vitae, et bonum vitae est bonum externum ab interno, seu bonum naturale ex spirituali, et quia homo ex hoc bono cognoscitur, ideo dicit Dominus, "Omnis arbor ex proprio fructu cognoscitur; ex spinis non colligunt ficus, neque ex rubo vindemiant uvam"; "ficus" hic est bonum externi seu naturalis hominis, et "uva" est bonum interni seu spiritualis hominis; "spinae" et "rubus" sunt mala illis opposita.

[17] Quoniam reges Jehudae et Israelis repraesentabant Dominum quoad Divinum Verum, et Divinum Verum quasi angitur et laborat apud hominem quando non vivitur secundum id et fit bonum vitae, at quando fit bonum vitae, vivit; hoc significatum est (per)

Quod ex jussu Jehovae ad Hiskiam regem Jehudae aegrotantem adferrent massam ficuum, et contererent super ulcus, et sic viveret (2 Reg.20:7; Esaias 38:21).

Ex his constare potest quod "ficus" in genuino sensu significet naturalem hominem quoad bonum et verum, ipsa ficus ut arbor naturalem hominem, ficus ut fructus bonum naturalis hominis, ac folium ejus verum illius boni.

[18] Quod autem "ficus" in opposito sensu significet naturalem hominem quoad malum et falsum, ficus ut arbor illum naturalem hominem, ficus ejus ut fructus malum naturalis illius hominis, et folium ejus falsum illius mali, constat ex sequentibus his locis:

Apud Jeremiam,

"Ostendit mihi Jehovah, cum ecce duae corbes ficuum constitutae ante Templum Jehovae... una corbis ficus bonae valde, sicut ficuum primitias ferentium; et altera corbis ficus malae valde, quae comedi non poterant prae malitia:... dixit Jehovah, ... Sicut ficus bonae sunt, ita agnoscam migrationem Jehudae... in terram Chaldaeorum in bonum, et ponam oculum meum super eos in bonum, etreducam eos super terram hanc, et aedificabo eos, ... et plantabo eos...: et sicut ficus malae, ita dabo... relictos in terra hac... in commotionem et in malum omnibus gentibus et mittam in eos gladium, famem et pestem, ut consumantur" (24:1-10):

per "captivitatem Judaeorum in terra Chaldaeorum" significatur simile quod per captivitatem spiritualem seu remotionem bonorum a malis in mundo spirituali, secundum illa quae supra (n. 391(a), 392(a), 394, 397) memorata sunt; nempe quod interius mali, qui usque vitam moralem similem vitae spirituali in externis potuerunt agere, in mundo spirituali remanserint super terra, et habitationes sibi fecerint super editioribus locis ibi; ac interius boni ab illis remoti fuerint, ac reconditi a Domino in terra inferiore: hoc repraesentatum est per transportationem Judaeorum in terram Chaldaeorum, et per remanentiam reliquorum in terra; quapropter dicitur de illis qui se transportari passi sunt in terram Chaldaeorum, "Agnosco transmigrationem Jehudae in terram Chaldaeorum in bonum, et ponam oculum meum super eos in bonum, et reducam eos super terram hanc, et aedificabo eos et plantabo eos"; at de illis qui remanserunt dicitur, "Dabo relictos in terra hac in commotionem, et in malum omnibus gentibus, et mittam in eos gladium, famem et pestem, ut consumantur." Quod haec repraesentata fuerint, constat etiam ex eo, quod Templum Salomonis destructum sit ante deportationem, et quod novum aedificatum sit dum reversi sunt; per "templum" significatur cultus Divinus, et per "novum templum" ille restauratus.

[19] Ex his constare potest quid significatur per "duas corbes ficuum constitutas ante Templum Jehovae, in quarum ulla fuerunt ficus bonae valde, sicut ficuum primitias ferentium, et in altera ficus malae valde, quae comedi non poterant prae malitia"; nempe quod illi qui interius boni sunt, a quibus novum caelum formandum est, intelligantur per "corbem ficuum bonarum", et illi qui interius mali, qui dejiciendi in infernum, intelligantur per "corbem ficuum malarum"; quare de his dicitur, quod "non comedi possent prae malitia", per quod significatur quod interius mali; et de illis, quod "sicut ficus primitias ferentes", per quod significatur quod .interius boni, ut novum caelum ab illis formetur; "ficus" enim ut fructus significat bonum vitae in interna et simul in externa forma, et in opposito sensu significat bonum vitae solum in externa forma, quod est malum vitae, quia malum est interius; externum enim omne suum quale trahit ab interno, nam est effectus ejus. Quod malum appareat in externis ut bonum apud illos, est quia mentiuntur bonum propter malum, quod intus est, ad obtinendum finem, cui bonum apparens servit ut medium. Simile dicitur de illis qui permanserunt in terra Canaane alibi apud eundem,

"Sic dixit Jehovah de rege... et de universo populo habitante in urbe hac qui non exiverunt vobiscum in captivitatem, ... Ecce Ego mittens in eos gladium, famem, et pestem, et dabo eos sicut ficus horridas, quae non comedi possunt prae malitia" (29:16, 17).

[20] Quod "ficus" ut arbor in opposito sensu significet hominem mere naturalem, et ecclesiam a similibus, seu apud quos non est bonum naturale quia non est bonum intus, constat apud Lucam,

Jesus "dixit hanc parabolam: ¹⁰ ficum habebat aliquis in vinea plantatam, venit ergo fructum quaerens in ea sed non invenit; dixit ad vinitorem, Ecce tres annos venio quaerens fructum in ficu hac, non autem invenio; exscinde illam, ut quid etiam terram infrugiferam faciat? Hic vero respondens dixit, Domine, relinque illam etiam hoc anno, usque dum fodiam circum illam, et adjiciam stercus, si quidem fecerit fructum; sin minus, in futurum exscindas illam" (13:6-9):

per "vineam" in qua erat "ficus", significatur ecclesia ubi etiam illi qui in externis sunt, nam in ecclesia Domini est internum et externum; internum ecclesiae est charitas et inde fides, externum autem ecclesiae est bonum vitae: quia opera charitatis et fidei, quae sunt bonum vitae, sunt naturalis hominis, et ipsa charitas et inde fides sunt spiritualis hominis, inde per "vineam" significatur ecclesiae internum et per "ficum" externum ejus.

Apud gentem Judaicam fuit modo externum ecclesiae, quia in cultu externo repraesentativo erat; quare per "ficum" ecclesia apud illam gentem intelligitur: sed quia in cultu externo erant, et in nullo interno, erant enim intus mali, et quia cultus externus absque interno est nullus cultus, et apud malos est malus cultus, ideo apud illos non aliquod bonum naturale fuit; quare dicitur quod "per tres annos non invenerit fructum in ficu", et quod "dixerit ad vinitorem ut exscinderetur", per quod significatur quod ab initio ad finem non fuerit bonum naturale apud illam gentem; per "tres annos" enim significatur tota periodus, seu tempus ab initio ad finem, et per "fructum ficus" significatur bonum naturale; per bonum naturale intelligitur bonum spirituale naturale, seu bonum in naturali ex spirituali: et quia ecclesia a talibus, qui non in bono naturali, ut erat gens Judaica, non est ecclesia, ideo etiam dicitur, "Quid etiam terram infrugiferam faciat?" "terra" est ecclesia.

Quod "vinitor dixerit, ut adhuc relinqueretur, et foderetur circum illam", significat quod relinquetur et quod instruentur posthac a Christianis, in quorum medio erunt; sed quia nihil ad hoc respondebatur, intelligitur quod ficus usque nullum fructum productura sit, hoc est, quod gens illa nullum bonum, quod ex aliquo spirituali procedit, factura sit.

[21] Hoc significatur per "ficum arefactam" propterea quod Dominus nullum fructum in ea invenerit, apud Matthaeum,

"Mane revertens" Jesus "in urbem esurivit; et videns ficum unam in via, venit ad eam, sed nihil invenit in illa nisi folia: ideo dixit illi, Ne posthac ex te (fructus) nascatur in aeternum; unde arefacta est ex tempore ficus" (21:18, 19; Marcus 11:12, 13 [, 14]):

per "ficum" etiam hic intelligitur ecclesia apud gentem Judaicam; quod apud illam gentem non aliquod bonum naturale esset, sed modo verum falsificatum, quod in se est falsum, significatur per quod Dominus venerit ad ficum sed nihil invenerit in illa nisi folia; "fructus" quem non invenit significat bonum naturale, quale supra descriptum est; et "folium" significat verum falsificatum, quod in se est falsum, nam "folium" in Verbo significat verum, sed folium arboris quae est absque fructu significat falsum, et apud illam gentem verum falsificatum, quia habebant Verbum in quo vera sunt, sed quae falsificaverunt per applicationem ad se; unde traditiones eorum: quod gens illa nusquam aliquod bonum naturale ex origine spirituali, quod vocatur spirituale naturale, factura sit, significatur per verba quae Dominus de illa dixit, "Nec posthac ex te (fructus) nascetur in aeternum, unde arefacta est ex tempore"; per "arefieri" significatur non bonum et verum amplius. Quod Dominus hoc viderit et dixerit cum reversus est in urbem et esurivit, est quia per "urbem Hierosolymam" significatur ecclesia, et per "esurire", cum de Domino, significatur desiderare bonum in ecclesia (videatur supra, n. 386(h)). Qui non scit quid significat "ficus", et quod per illam ficum intellecta sit ecclesia apud illam gentem, non aliud cogitat quam quod hoc factum sit a Domino ex indignatione quia esurivit; at hoc non ideo factum est, sed ut significaretur quod gens Judaica talis esset; omnia enim miracula Domini involvunt et significant talia quae caeli et ecclesiae sunt, unde illa miracula fuerunt Divina (videatur n. 7337, 8364, ¹¹ 9051 fin. ).

[22] Ecclesia perversa seu homo ecclesiae perversus quoad naturalem seu externum suum hominem etiam significatur per "ficum" apud Davidem,

"Dedit pluvias eorum grandinem, ignem flammarum in terra eorum; et percussit vitem eorum et ficum eorum, confregit arborem termini eorum" (Psalmuss 105:32, 33):

haec de Aegypto dicta sunt, per quam significatur naturalis homo qui in falsis et malis; ac per "vitem", "ficum" et "arborem termini" significantur omnia ecclesiae, per "vitem" interna seu spiritualia ejus, per "ficum" externa seu naturalia ejus, et per "arborem termini" omne cognitivum et perceptivum; per "terminum" significatur ultimum, in quod interiora desinunt et in quo ea simul sunt, et per "arbores" cognitiones et perceptiones: quae omnia quia perversa fuerunt et ideo damnata, dicitur quod "percussa et confracta", per quae significatur exitium et damnatio: quod ex falsis mali quae ex amore mundi, significatur per "pluvias eorum grandinem, ignem flammarum in terra eorum"; "pluviae ut grando" significant falsa mali, et "ignis flammarum" significat amorem mundi.

[23] Apud Nahum,

"Omnia munimenta tua ut ficus cum primitiis; quae si commoventur, decidunt super os comedentis" (3:12):

haec de "urbe sanguinum", per quam significatur doctrina in qua vera falsificata et bona adulterata sunt; haec comparatur "ficubus cum primitiis, quae si commoventur, decidunt super os comedentis", et per hoc significatur, quod bona ibi non bona sint, utcunque apparent ut bona; et quod non recipiantur, et si recipiuntur solum recipiantur memoria et non corde: quod "decidant dum commoventur" significat quod non bona sint tametsi apparent ut bona, quia sunt "primitiae"; et "super os comedentis" significat non receptionem, ne quidem memoria: quod "os comedentis" significet non recipere, constat ex apparentiis in mundo spirituali, apparent enim recipere ore qui aliquid memoriae tradunt; quare "super os ejus cadere" significat ne quidem memoria recipere, sed modo audire, et quoque si recipiunt, quod modo memoria et non corde: per "ficus cum primitiis" etiam intelligi possunt bona genuina, cum quibus simile fit apud illos qui in falsis mali sunt.

Notas a pie de página: