4623. Maar men moet weten dat het sensitieve leven van geesten tweevoudig is, namelijk werkelijk en niet werkelijk; het ene is van het andere hierin onderscheiden dat al datgene wat werkelijk is, wat aan diegenen verschijnt die in de hemel zijn, maar dat al datgene niet werkelijk is wat aan diegenen verschijnt die in de hel zijn; al wat immers komt uit het Goddelijke, dat wil zeggen uit de Heer, dat is werkelijk, want het komt uit het Zijn zelf van de dingen en vanuit het Leven in Zich; maar alles wat komt vanuit het eigene van de geest, dat is niet werkelijk, omdat het niet komt vanuit het Zijn van de dingen en niet vanuit het Leven in Zich. Zij die in de aandoening van het goede en het ware zijn, zijn in het leven van de Heer, dus in het werkelijke leven, want de Heer is in het goede en het ware door de aandoening aanwezig; maar zij die in het boze en het valse zijn door de aandoening, zijn in het leven van het eigene, en dus in een niet werkelijk leven, want in het boze en het valse is de Heer niet aanwezig. Het werkelijke wordt hierin van het niet-werkelijke onderscheiden dat het werkelijke daadwerkelijk is hoedanig het verschijnt en dat het niet-werkelijke daadwerkelijk niet zo is hoedanig het verschijnt. Zij die in de hel zijn, hebben evenzeer gewaarwordingen en zij weten niet anders dan dat het werkelijk of daadwerkelijk zo is zoals zij gewaarworden, maar toch verschijnen deze dingen wanneer zij door de engelen worden onderzocht, als fantasieën en worden verstrooid en zijzelf verschijnen niet als mensen, maar zoals monsters. Het werd ook gegeven om met hen hierover te spreken en sommigen van hen zeiden dat zij geloven dat het werkelijke dingen zijn, omdat zij die zien en aanraken; en zij voegden daaraan toe dat de zin niet kan bedriegen; maar het werd gegeven te antwoorden dat het toch geen werkelijke dingen zijn en dat dit daaruit voortkomt dat zij in dingen zijn die in strijd zijn met of tegenovergesteld aan het Goddelijke, namelijk in de boze en de valse dingen, hoezeer deze hun ook als werkelijke dingen verschijnen; en bovendien dat zijzelf, voor zover zij in de begeerten van het boze en in de overredingen van het valse zijn, niets anders dan fantasieën zijn ten aanzien van het denken; en vanuit fantasieën iets zien, is de dingen die werkelijk zijn als niet werkelijke dingen zien en de dingen die niet werkelijk zijn als werkelijke dingen zien; en dat zij, indien het hun niet vanuit de Goddelijke barmhartigheid van de Heer was gegeven om zo gewaar te worden, geen sensitief leven zouden hebben, dus geen leven, want het sensitieve maakt het al van het leven. Elke ondervinding daarover aan te voeren zou een groot aantal bladzijden vullen. Men dient zich dus daarvoor te wachten wanneer men in het andere leven komt, dat men niet misleid wordt; boze geesten immers weten verschillende illusies te vertonen voor degenen die pas uit de wereld komen en indien zij niet kunnen misleiden, proberen zij toch te daarmee te overreden dat niets werkelijk is, maar dat alle dingen denkbeeldig zijn, ook de dingen die in de hemel zijn.