4402. ‘Et vocavit id El Elohe Israel’: quod significet ex Divino Spirituali, nempe cultus interior, constat ex significatione ‘El Elohe’, de qua sequitur; et ex significatione ‘Israel’ quod sit spirituale, de qua n. 4286, 4292. Cum his quae a versu 17 hujus capitis huc usque dicta sunt, ita se habet: agitur in hoc capite in sensu supremo de Domino quomodo Ipse Naturale Suum Divinum fecerat; sed quia illa quae in ¹ sensu supremo sunt de Domino, excedunt ideas cogitationis hominis, sunt erum Divina, licet illustrare illa per talia quae propius cadunt in ideas, nempe per id quomodo Dominus naturale hominis regenerat; de regeneratione enim hominis quoad ejus naturale in sensu interno hic etiam agitur, nam regeneratio hominis est imago glorificationis Domini, n. 3138, 3212, 3296, 3490; Dominus enim secundum ordinem Divinum Se glorificavit, hoc est, Divinum fecit; et quoque secundum talem ordinem hominem regenerat, hoc est, caelestem et spiritualem facit; hic quomodo spiritualem, nam ‘Israel’ significat illum;

[2] spiritualis homo non est interior rationalis homo sed interior naturalis; interior rationalis homo est qui vocatur caelestis; quae differentia sit inter spiritualem et caelestem hominem, saepius prius dictum est; homo spiritualis fit per id quod apud illum conjungantur vera cum bono, hoc est, illa quae sunt fidei cum illis quae sunt charitatis, et hoc in naturali ejus; ibi conjunguntur primum vera exteriora cum bono, et dein vera interiora; de conjunctione verorum exteriorum in naturali actum est in hoc capite a versu 1 ad 17, et de conjunctione verorum interiorum cum bono, a versu 17 ad finem; vera interiora non aliter conjunguntur cum bono quam per illustrationem influentem per internum hominem in externum; ex illustratione illa patent vera Divina non nisi quam communiter, comparative quemadmodum objecta innumerabilia oculo sicut unum obscurum absque distinctione; haec illustratio ex qua vera non nisi quam communiter apparent, significata est per Esavi verba ad Jacobum, ‘Statuam quaeso cum te de populo mecum’, et per responsum Jacobi, ‘Quare hoc? inveniam gratiam in oculis tuis’, de quibus videatur ² n. 4385, 4386;

[3] quod spirituali homini sit obscurum respective, videatur n. 2708, 2715, 2716, 2718, 2831, 2849, 2935, 2937, 3241, 3246, 3833; spiritualis hic homo est qui repraesentatur per ‘Israelem’, n. 4286; spiritualis homo dicitur ex eo quod lux caeli in qua est intelligentia et sapientia, influat in illa quae sunt lucis mundi apud hominem et faciat ut illa quae sunt lucis caeli, repraesententur in his quae sunt lucis mundi, utque sic correspondeant; spirituale enim in se spectatum est ipsa Divina Lux quae a Domino, proinde intelligentia veri, et inde sapientia ³ ; sed lux illa apud spiritualem hominem incidit in illa quae sunt fidei apud illum et credit ⁴ esse vera, at apud caelestem in bonum amoris. Sed haec tametsi clara sunt illis qui in luce caeli, usque obscura sunt illis qui in luce mundi, ita plerisque hodie, et fortassis ita obscura ut vix intelligibilia; verumtamen quia de illis agitur in sensu interno ac illa talia sunt, non supersedendum quin ⁵ aperiantur; venturum est tempus quando illustratio.

[4] Quod altare vocatum sit ‘EL ELOHE ISRAEL’, et per id ⁶ significatus cultus interior ex Divino Spirituali, est quia El Elohe idem est in sensu supremo cum Divino Spirituali et quoque Israel; quod Israel sit Dominus quoad Divinum Spirituale, ac in sensu repraesentativo Ecclesia ⁷ spiritualis Domini, seu quod idem, homo qui talis, videatur n. 4286, 4292; ‘El Elohe’ in ⁸ lingua originali significat Deum Deum, et stricte secundum verba, Deum deorum: in Verbo Jehovah seu Dominus plurimis in locis nominatur ‘El’ in singulari, etiam ‘Eloah’, et quoque nominatur ‘Elohim’ in plurali, uterque ⁹ aliquoties in uno versu aut in una serie; qui sensum internum Verbi non scit, non scire potest cur ita; quod ‘El’ involvat aliud, et ‘Eloah’ aliud, ac ‘Elohim’ aliud, quisque potest judicare ex eo quod Verbum sit Divinum, hoc est, a Divino ducat originem, et quod sit inde inspiratum quoad omnes voces, immo quoad omnium minimum apicem:

[5] quid El cum nominatur, et quid Elohim, involvit, constare potest ab illis quae supra passim ostensa sunt, quod nempe El et Elohim seu Deus dicatur ¹⁰ cum agitur de vero, videatur n. 709, 2586, 2769, 2807, 2822, 3921

f. , 4287; inde est quod per El et Elohim in sensu supremo significetur Divinum Spirituale, nam hoc idem est cum Divino Vero, sed cum differentia quod per ‘El’ significetur verum voluntate et actu, quod idem est cum veri bono, n. 4337, 4353, 4390 ‘Elohim’ in plurali dicitur quia per verum Divinum intelliguntur omnia vera quae a Domino; inde etiam angeli in Verbo aliquoties dicuntur elohim seu dii, n. 4295, ut quoque patebit a locis infra e Verbo adductis. Quia nunc ‘El et Elohim’ in sensu supremo significant Dominum quoad verum, etiam significant Ipsum quoad potentiam, nam verum est de quo praedicatur potentia, bonum enim per verum agit cum potentiam exercet, n. 3091, 4015; quapropter ubi in Verbo agitur de potentia ex vero, Dominus ‘El ac Elohim’ seu Deus dicitur; inde quoque est quod El in lingua originali etiam significet potentem.

[6] Quod El et Elohim seu Deus dicantur in Verbo ubi agitur de Divino Spirituali, seu quod idem, de Divino Vero, et inde Divina Potentia, constare potest adhuc ab his locis:

apud Mosen,

Dixit Deus Israeli in visionibus noctis... Ego Deus deorum (El Elohe) patris tui, non timeas a descendendo in Aegyptum, quia in gentem magnam ponam te ibi, Gen. 46:2, 3;

ibi quia ad Israelem quem ‘ponet in gentem magnam’ et sic de vero et ejus potentia agitur, dicitur El Elohe, quod in sensu proximo significat Deum deorum; quod Elohim in sensu proximo sint dii, quia praedicantur de veris et inde potentia, etiam patet apud eundem,

Ibi aedificavit Jacob altare, et vocavit locum El-Beth-

El, quia ibi revelati sunt illi Elohim, in fugiendo illo coram fratre suo, Gen. 35:7: et alibi apud eundem,

Jehovah Deus vester ¹¹ , Ipse Deus deorum, et Dominus dominorum, Deus (El) magnus, potens et formidabilis, Deut. x

17; ubi Deus deorum exprimitur per Elohe Elohim, et dein Deus per El, Cui tribuitur magnitudo et potentia:

[7] apud Davidem,

Deus (El) magnus Jehovah, et Rex magnus super omnes deos (elohim), in Cujus manu pervestigatione sterrae, et robora montium Ipsi, Ps. 95:3, 4;

ibi Deus seu El dicitur quia de Divino Vero et inde Potentia agitur; tum dii dicuntur quia de veris quae inde; ‘rex’ enim in sensu interno significat verum, n. 1672, 2015, 2069, 3009, 3670; inde quid ‘Rex magnus super omnes deos’ involvit, constat; ‘pervestigationes terrae’ sunt quoque vera Ecclesiae, quae vocantur ‘robora montium’ a potentia ex bono ¹² :

apud eundem,

Quis in caelo comparabit se Jehovae, assimilabitur Jehovae in filiis deorum ¹³ (elim)? Deus ¹⁴ (El) validus in arcano sanctorum, ... Jehovah Deus Zebaoth, quis sicut Tu fortis Jah? Ps. 89:7-9 [KJV Ps. 89:6-8];

ibi ‘filii deorum seu elim’ pro veris Divinis, de quibus quod praedicetur potentia, patet, nam dicitur ‘Deus (El) validus, Jehovah Deus exercituum, quis fortis sicut Tu?’

[8] Similiter alibi apud eundem,

Date Jehovae filii deorum, date Jehovae gloriam et robur, Ps. 29:1:

apud Mosen,

Ceciderunt super facies suas, et dixerunt, Deus deorum

(El elohe) spirituum omnis carnis, Num. 16:22:

apud Davidem,

Ego dixi, dii (elohim) vos, et filii Altissimi omnes vos, Ps. 82:6; Joh. 10:34;

ubi dii dicuntur a veris, nam ‘filii’ sunt vera, n. 489, 491, 533, 1147, 2628, 3373, 3704: ¹⁵ apud eundem,

Confitemini Deo deorum (Elohe elohim), ... confitemini Domino dominorum, Ps. 136:2, 3:

apud Danielem,

Aget pro lubitu suo rex, et efferet se, et exaltabit se super omnem deum (el), et super Deum deorum (El elohim)

loquetur mira, 11:36.

Inde patet quod El elohe in proximo sensu sit Deus deorum, et quod ‘dii’ in sensu interno praedicentur de veris quae a Domino.

[9] Quod El seu Deus in singulari dicatur ubi agitur de potentia quae ex Divino Vero, seu quod idem, ex Divino Spirituali Domini, constare potest ab his locis:

apud Mosen,

Sit Deo (El) manus mea ad faciendum cum te malum, Gen.

31:29: et alibi, Nec pro Deo (El) manus, Deut. 28:32:

et apud Micham, Sit ¹⁶ pro Deo (El) manus, 2:1;

‘pro Deo manus’ est ¹⁷ ut sit potentia; quod ‘manus’ sit potentia, videatur Davidem, Ponam in mari manum Ipsius, et in fluviis dextram Ipsius; Ille vocabit Me Pater meus Tu, Deus (El) meus, petra salutis meae, Ps. 89:26, 27 [KJV Ps. 89:25, 26];

ubi de potentia ex veris:

apud eundem,

Impius dicit in corde suo, Oblitus est Deus (El),

occultavit facies Suas, non videt in perpetuum surge Jehovah Deus (El), extolle manum Tuam, ... quapropter contemnit impius Deum (Elohim)? Ps. 10:11-13;

[10] similiter:

apud eundem,

Jehovah petra mea, et propugnaculum meum et ereptor meus, Deus (El) meus, rupes mea, Ps. 18:3 [KJV Ps. 18:2];

ubi de potentia:

apud Esaiam,

Residuum revertetur, residuum Jacobi ad Deum (El)

potentem, 10:21:

apud eundem,

Puer natus est nobis, Filius datus est nobis, super cujus humero principatus; vocabit nomen Ipsius, Mirabilis, Consiliarius, Deus (El), Potens, Pater aeternitatis, Princeps pacis, ix [KJV 6]:

apud eundem,

Ecce Deus (El) salutis meae, confidam, et non timebo, quia robur meum, 12:2:

apud eundem,

Ego Deus (El) etiam ex die, Ego Ipse, et nemo e manu Mea eripiens, facio et quis retractabit illud? 43:12, 13;

ibi de potentia:

apud Jeremiam,

Deus (El) magnus, potens, cujus nomen Jehovah exercituum, ¹⁸ 32:18:

in libro 2 Samuelis, Cum Deo (El) meo transiliam murum, Deus (El) integra via Ipsius, sermo Jehovae purus, ... Quis Deus (El) praeter Jehovam? quis petra praeter Deum (Elohim) nostrum? Deus (El) refugii mei robur, [2 Sam 22:30], 31-33:

apud Mosen,

Non vir Deus (El) et mentiatur, aut filius hominis et paeniteat Ipsum. Num Ille dixerit, et non fecerit? aut locutus fuerit, e non stabiliverit?... Eduxit eos ex Aegypto, sicut robora unicornis illi; ... tempore illo dicetur Jacobo et Israeli, Quid fecerat Deus (El), Num. 23:19, 22, 23; ¹⁹

[11] ubi in sensu interno de potentia et vero: et apud eundem,

Deus (El) Qui eduxit eum ex Aegypto, sicut robora unicornis illi; consumet gentes hostes suos, et ossa eorum franget, et tela ejus conteret, Num. 24:8;

quod ‘cornua et robora unicornis’ significent potentiam ²⁰ veri ex bono, videatur n. 2832; praeter in multis aliis locis. Quia in Verbo pleraque etiam oppositum sensum habent, ita quoque deus et dii, qui ita ²¹ nominantur cum de falso et de potentia ex falso agitur; ut apud Ezechielem,

Alloquentur illum dii (elim) fortium in medio inferni, ²² 32:21:

apud Esaiam,

Incaluistis in diis (elim) sub omni arbore viridi, 57:5;

ubi ‘dii’ dicuntur ex falsis: similiter alibi.

Bilješke:

4286. ‘Et dixit, Non Jacob dicetur amplius nomen tuum quin Israel’: quod significet Divinum caeleste spirituale nunc, et quod ‘Israel’ sit caelestis spiritualis homo qui in naturali, ita naturalis, ipse caelestis homo qui rationalis, est ‘Josephus’, constare potest ex illis quae de Jacobo et de Israele, et quoque de Josepho, sequuntur, prius enim dicendum quid hic caeleste spirituale: hodie quidem in Ecclesia notum est quod sit spiritualis homo et quod naturalis, seu quod sit internus homo et externus, sed quid spiritualis seu internus homo, nondum ita scitur, minus quid caelestis homo, et quod is distinctus sit a spirituali; et quia hoc non scitur, non ¹ sciri potest quid coelestis spiritualis homo ² , qui hic est ‘Israel’, quapropter paucis dicendum:

[2] quod tres caeli sint, notum est, nempe caelum intimum, medium, et ultimum, seu quod idem, tertium, secundum, et primum; caelum intimum seu tertium est caeleste, angeli enim ibi vocantur caelestes nam in amore in Dominum sunt ac inde conjunctissimi Domino, et quia ita, in sapientia sunt prae omnibus reliquis; sunt innocentes ac inde vocantur innocentiae et sapientiae; distinguuntur angeli illi in internos et externos; interni sunt magis caelestes quam externi. Caelum medium seu secundum est spirituale, angeli enim ibi vocantur spirituales quia in charitate erga proximum sunt, hoc est, in amore mutuo, qui talis est ut ³ unus alterum amet plus quam se, et quia tales, in intelligentia sunt, ac inde vocantur intelligentiae ⁴ ; hi quoque angeli distinguuntur in internos et externos, interni ⁵ sunt magis spirituales quam externi. Caelum autem ultimum seu primum est quoque caeleste et spirituale, sed non in eo gradu ac priores, naturale enim illis adhaeret, quapropter vocantur caelestes et spirituales naturales; sunt quoque in amore mutuo, sed non amant alios plus quam se sed sicut se; sunt in affectione boni et in cognitione veri; distinguuntur etiam hi in internos et externos.

[3] Quid autem caeleste spirituale, etiam paucis dicetur: caelestes spirituales vocantur illi qui mox supra spirituales dicti sunt, ac in medio seu secundo caelo sunt, caelestes nuncupantur ex amore mutuo, ac spirituales ex intelligentia inde; interni ibi sunt qui repraesentantur per ‘Josephum’, et quoque in Verbo vocantur ‘Josephus’, externi autem ibi sunt qui repraesentantur per ‘Israelem’, et quoque in Verbo vocantur ‘Israel’; illi nempe interni qui vocantur Josephus, participant ex rationali, externi autem qui vocantur Israel, participant ex naturali, nam sunt medii inter rationale et naturale; inde est quod dictum ⁶ quod ‘Israel’ sit caelestis spiritualis homo qui in naturali, ita naturalis, et quod ‘Josephus’ sit ipse caelestis spiritualis homo qui rationalis;

in universali enim sensu omne bonum quod est amoris et charitatis, vocatur caeleste, et omne verum quod inde est fidei et intelligentiae, dicitur spirituale.

[4] Haec dicta sunt ut sciatur quid Israel; sed ‘Israel’ in supremo sensu significat Dominum quoad Divinum caeleste spirituale; in interno autem sensu significat terra; regnum Domini spirituale in terra est Ecclesia quae Ecclesia spiritualis vocatur; et quia ‘Israel’ est regnum Domini spirituale, est quoque Israel ⁷ homo spiritualis, nam in unoquovis homine tali est regnum Domini, homo enim in minima forma est caelum, et quoque est Ecclesia, n. 4279. Quod Jacobum attinet, repraesentatur per illum in supremo sensu Dominus quoad ⁸ naturale tam caeleste quam spirituale ⁹ , et ¹⁰ in sensu interno regnum Domini quale est in ultimo seu primo caelo, proinde etiam illud Ecclesiae; bonum in naturali est quod hic caeleste vocatur, et verum ibi quod spirituale. ' Ex his constare potest quid per Israelem et per Jacobum ¹¹ in Verbo significatur, et quoque cur Jacobus nominatus est ¹² Israel.

[5] Sed haec quae dicta sunt, non possunt quin obscura appareant, ex causa imprimis quia paucis notum est quid spiritualis homo, et vix ulli quid caelestis, proinde quod inter spiritualem et caelestem hominem sit aliqua distinctio; causa quod id non notum sit, est quia non distincte percipitur bonum quod est amoris et charitatis, ac verum quod est fidei; quoque haec non percipiantur, est quia genuina charitas non amplius est; ubi: aliquid non est, ibi nec datur perceptio ejus; tum quia homo parum sollicitus est de illis quae sunt vitae post mortem, ita de illis quae sunt caeli, sed plurimum de illis quae sunt vitae in corpore, ita de illi quae sunt mundi; si homo sollicitus foret de illis quae sunt vitae post mortem, ita ¹³ de illis quae sunt caeli, tunc facile omnia illa quae supra dicta sunt, caperet, nam quod amat homo, hoc facile haurit et capi at aegre quod non amat.

[6] Quod aliud ‘Jacob’ significet et aliud ‘Israel’ patet manifeste ex Verbo, nam in historicis ejus, ut quoque in propheticis, nunc dicitur Jacob, nunc Israel, et quandoque uterque uno versu; exinde constare potest quod sensus internus Verbi sit, quod absque illo sensu nullatenus id sciri possit: quod Jacob nunc dicatur Jacob nunc Israel, constat ¹⁴ ab his sequentibus, Habitavit Jacob in terra peregrinationum patris sui:...

hae nativitates ¹⁵ Jacobi; Joseph filius septendecim annorum, ... et Israel amabat Josephum prae omnibus filiis suis, Gen. 37:1-3;

ubi Jacob primum vocatur ‘Jacob’, et mox ‘Israel’, et tunc Israel cum agitur de Josepho: alibi ¹⁶ Vidit Jacob quod esset frumentum in Aegypto, dixit Jacob filiis suis:... et venerunt filii Israelis ad emendum in medio venientium, Gen. 42:1, 5:

et postea, Ascenderunt ex Aegypto, et venerunt terram Canaan ad Jacobum patrem suum:... cum dicerent ad eum omnia verba Josephi, quae locutus est ad illos, revixit spiritus Jacobi patris illorum; et dixit Israel, Multum, adhuc Josephus filius meus vivus, Gen. 45:25, 27, 28:

amplius, Et profectus est Israel, et omne quod ei, ... dixit Deus Israeli in visionibus noctis, et dixit, Jacob, Jacob, qui dixit, Ecce me.... . Surrexit Jacob ex Beersheba, et deportarunt filii Israelis Jacobum patrem suum, Gen. 46:1,

2, 33; et in eodem capite, Haec nomina filiorum Israelis venientium in Aegyptum, Jacobi et filiorum ejus, Gen. 46:8: porro, Introduxit Joseph Jacobum patrem suum, et statuit eum ante Pharaonem:... Pharaoh dixit ad Jacobum, et dixit Jacob Pharaoni, Gen. 47:7-10;

et in eodem capite, Et habitavit Israel in terra Goshen... et vixit Jacob in terra Aegypti septendecim annis:... et appropinquarunt dies Israelis ad moriendum, vocavit filium suum Josephum, vers.

27-29: adhuc, Et nuntiatum Jacobo, et dixit, Ecce filius tuus Josephus venit ad te, et confirmavit se Israel, et sedit super lecto, et dixit Jacob ad Josephum, Deus Shaddai apparuit mihi in Luz, Gen. 48:2, 3;

ac Israel nominatur in eodem capite, vers. 8, 10, 11, 13, 14, 20,

21. et tandem, Vocavit Jacob filios suos, et dixit, Congregamini, ... et audite filii Jacobi, et audite ad Israelem patrem vestrum....

Et cum absolvisset Jacob praecipere filiis suis, Gen. 49:1,

2, 33; ex his manifeste constare potest quod Jacob nunc dicatur Jacob, nunc Israel, ac ita quod aliud sit Jacob, et aliud sit Israel, seu quod aliud significetur cum Jacob dicitur ¹⁷ , et aliud cum Israel, tum quod arcanum illud nullatenus sciri possit quam ex sensu interno.

[7] Quid autem Jacob significat et quid Israel, supra dictum est; in genere per ‘Jacobum’ in Verbo significatur externum Ecclesiae, et per ‘Israelem’ internum, unaquaevis enim Ecclesia habet externum et habet internum, seu est interna et est externa; et quia id quod est Ecclesiae significatur per Jacobum et per Israelem, et quia omne Ecclesiae est a Domino, inde in supremo sensu est tam Jacob quam Israel Dominus, ‘Jacob’ quoad Divinum naturale, ‘Israel’ quoad Divinum spirituale; inde externum quod est regni Domini et Ecclesiae Ipsius est ‘Jacob’, et internum est Israel'; ut constare ulterius potest ab his locis in quibus etiam uterque in suo sensu nominatur; in prophetia Jacobi, tunc Israelis, A manibus fortis Jacobi, inde pastor, lapis Israelis,

Gen. 49:24:

apud Esaiam,

Audi Jacob serve mi, et Israel quem elegi; ... [Ne time, serve mi Jacob, et Jeshurun quem elegi]; ... effundam spiritum Meum super semen tuum, et benedictionem Meam super natos tuos; ... hic dicet Jehovae, Ego; et hic vocabit se nomine Jacobi; et ille scribet manu sua Jehovae, et nomine Israelis cognominabit se, 44:1-3, 5; ibi manifeste ‘Jacob et Israel’ pro Domino, ac ibi ‘semen et nati Jacobi et Israelis’ pro illis qui in fide in Ipsum. In prophetia ¹⁸ Bileami apud Mosen,

Quis numerabit pulverem Jacobi, et numerum cum quarta parte Israelis? Num. 23:10:

ac iterum, Non divinatio contra Jacobum, nec praestigiae contra Israelem, hoc tempore dicetur Jacobo et Israeli, Quid fecerit Deus, ibid. vers. 23

adhuc, Quam bona sunt tabernacula tua, Jacob, habitacula tua, Israel, Num. 24:5: et iterum, Orietur stella ex Jacobo, et sceptrum ex Israele, ibid. vers. 17:

apud Esaiam,

Gloriam Meam alii non dabo, attende Mihi Jacob, et Israel vocate a Me; Ego idem, Ego primus, etiam Ego novissimus, 48:11, 12:

apud eundem,

Venturos radicabit Jacob, efflorescet et florebit Israel, et implebuntur facies orbis proventu, 27:6 ¹⁹ :

apud Jeremiam,

Ne timeas serve mi Jacob, et ne terrearis Israel, quia ecce Ego servavi te e longinquo, 30:9, 10:

apud Micham, Colligendo colligam Jacobum omnem te, congregando congregabo reliquias Israelis, una ponam eos, sicut oves Bozrae, 2:12.

[8] Unde Jacob nominatus est Israel, constat ex ipsis verbis cum daretur illi id nomen, nempe ab his, Non Jacob dicetur amplius nomen tuum, quin Israel, quia ut princeps contendisti cum Deo e cum hominibus, et praevaluisti, Israel enim in lingua originali significat ‘contendentem ut princeps cum deo’, quibus significatur in sensu interno, quod vicerit in pugnis tentationum; tentationes enim ac pugnae ²⁰ in tentationibus fuerunt per quas Dominus Humanum Suum Divinum fecit, n. 1737, 1813, et alibi; ac tentationes et victoriae in tentationibus sunt quae hominem spiritualem faciunt, quapropter Jacobus tunc primum Israel nominatus est, postquam luctatus est; quod ‘luctari’ sit tentari, videatur n. 4274; notum est quod Ecclesia, seu homo Ecclesiae Christianae ²¹ , se dicat Israelem, ' sed usque nemo in Ecclesia Israel est nisi qui spiritualis homo factus per tentationes, ipsum nomen etiam idem involvit. ' Quod postea confirmatum sit quod Jacob vocaretur Israel, constat a sequentibus ubi haec, Apparuit Deus ad Jacobum adhuc, in veniendo illo e Paddan Aram, et benedixit illi, et dixit illi Deus, Nomen tuum Jacob, non vocabitur nomen tuum amplius Jacob, verum Israel erit nomen tuum, et vocavit nomen ejus Israel, Gen.

35:9, 10;

causa hujus confirmationis dicetur infra.

Bilješke: