1. OM HIMLEN OCH HELVETET

När Herren inför lärjungarna talar om tidevarvets fulländning, som är kyrkans sista tid ¹ , säger Han vid slutet av förutsägelserna om dess efter varandra följande tillstånd med avseende på kärlek och tro ² :

»Strax efter de dagarnas bedrövelse skall solen förmörkas, och månen skall inte giva sitt sken, och stjärnorna skola falla från himlen, och himlarnas krafter skola bäva. Och då skall Människosonens tecken synas i himlen; och då skola jordens alla stammar jämra sig, och de skola se Människosonen komma i himlens skyar med makt och mycken härlighet. Och Han skall utsända sina änglar med basun och stor röst, och de skola församla Hans utvalda från de fyra vindarna, från himlarnas ena ände till den andra.» (Matteus 24:29-31.)

De som förstå dessa ord efter bokstavsmeningen tro inte annat än att på den sista tid som kallas den yttersta domen skall allt detta ske i enlighet med den bokstavliga skildringen. De tro sålunda inte endast, att solen och månen skola förmörkas, och att stjärnorna skola falla från himlen, samt att Herrens tecken skall synas i himlen, och att de skola se Honom i skyarna jämte änglar med basuner, utan även, enligt förutsägelser på andra ställen, att hela den synliga världen skall förgås, och att det sedan skall uppstå en ny himmel och en ny jord.

Denna uppfattning ha de flesta i kyrkan nu för tiden. Men de som tro så känna inte till de hemligheter som är dolda i Ordets alla enskilda ting. Ty i varje särskilt uttryck i Ordet är det en inre mening, i vilken inte förstås naturliga och världsliga saker, sådana som är i bokstavsmeningen, utan andliga och himmelska ting, och detta inte endast med avseende på meningen av flera ord, utan även med avseende på vart enda ord ³ . Ordet är nämligen skrivet helt och hållet medelst motsvarigheter ⁴ för det ändamåls skull, att det må vara en inre mening i alla enskilda ting. Hur beskaffad den meningen är, kan inses av allt som blivit sagt och visat därom i Arcana Coelestia (Himmelska Hemligheter) och även av vad som sammanförts därifrån i förklaringen om Vita Hästen, varom talas i Uppenbarelseboken.

Enligt samma mening bör man förstå Herrens ovan anförda ord om sin ankomst i himlens skyar. Med solen, som skall förmörkas, betecknas Herren med hänsyn till kärleken ⁵ ; med månen Herren med avseende på tron ⁶ ; med stjärnorna kunskaperna om det goda och det sanna eller om kärlek och tro ⁷ ; med Människosonens tecken i himlen uppenbarandet av den Gudomliga Sanningen; med jordens stammar, som skola jämra sig, allt som hör till det sanna och det goda eller till tro och kärlek ⁸ ; med Herrens ankomst i himlens skyar med makt och härlighet Hans närvaro i Ordet och uppenbarelse ⁹ ; med skyar betecknas Ordets bokstavsmening ¹⁰ , och med härlighet Ordets inre mening ¹¹ ; med änglar med basun och stor röst betecknas himlen, varifrån den Gudomliga Sanningen är ¹² .

Härav kan man inse, att med dessa Herrens ord förstås, att vid kyrkans slut, då det inte mer finns någon kärlek och i följd därav inte heller någon tro, Herren skall upplåta sitt Ord med avseende på dess inre mening och uppenbara himlens hemligheter. De hemligheter som skola uppenbaras i vad som nu följer angå himlen och helvetet samt människans liv efter döden.

Den människa som tillhör kyrkan känner nu för tiden knappt något om himlen och helvetet, ej heller om sitt liv efter döden, ehuru alla dessa saker är beskrivna i Ordet. Ja, många som är födda inom kyrkan förneka dem även, sägande i sitt hjärta: Vem har kommit därifrån och berättat? För att inte ett sådant förnekande, som i synnerhet råder hos dem som ha mycken världslig vishet, även må besmitta och fördärva de i hjärtat okonstlade och de i tron enkla, har det givits mig att vara tillsammans med änglar och att tala med dem såsom en människa med en människa samt även att se, vad som är i himlarna och vad som är i helvetena, och detta nu i tretton år. Därför får jag nu beskriva dessa ting på grund av vad jag har sett och hört, i förhoppning om att okunnigheten sålunda må upplysas och otron skingras. Att nu för tiden en sådan omedelbar uppenbarelse sker, är därför, att det är den som förstås med Herrens ankomst.

Footnotes:

3863. ‘Quia dixit, quod vidit Jehovah’: quod significet in supremo sensu praevidentiam, in interno fidem, in interiore intellectum in externo visum, hic fidem a Domino, constat a significatione ‘videre’, de qua sequitur. Ex illis quae praemissa sunt, constare potest quo duodecim tribus ex duodecim filiis Jacobi nominatae, significaverint omnia veri et boni, seu fidei et amoris, ita omnia Ecclesiae, et quo unaquaevis tribus aliquod universale, ita duodecim tribus duodecim universalia, quae in se comprehendunt et ¹ sub se concludunt omnia et singula quae sunt Ecclesiae et in universali sensu omnia quae sunt regni Domini; universale quod ‘Reuben’ significat est fides; quo haec, nempe fides, sit primum universale, est ex eo quia homo cum ² regeneratur seu ³ fit Ecclesia, primum discet et imbuet illa quae fidei sunt, hoc est, quae veri spiritualis, nam per doctrinam fidei seu veri introducitur; homo enim talis est ut ex se non sciat quid bonum caeleste, ⁴ sed hoc discet ex doctrina, quae doctrina fidei vocatur;

[2] omnis ⁵ doctrina fidei spectat vitam ut finem, et quia vitam, spectat bonum, nam bonum est vitae ⁶ . Apud antiquos controversum fuit, quodnam primogenitum Ecclesiae sit, num verum quod est fidei, vel num bonum quod est amoris; qui verum quod est fidei primogenitum dixerunt, ex apparentia externa concluserunt, et id primogenitum statuerunt quia primum discitur et discendum est et quia homo per id introducitur ad bonum; sed nesciverunt quod bonum essentialiter primogenitum sit, et quod id a Domino per internum hominem insinuetur ut adoptet et recipiat verum quod per externum introducitur, et quod bono insit vita a Domino, et quod vero nulla vita nisi quae per bonum, sic ut bonum sit anima veri, ac appropriet et induat sibi verum, sicut anima corpus; inde constare potest quod secundum apparentiam externam verum primo loco sit, et quasi primogenitum, cum regeneratur homo, tametsi bonum essentialiter primo loco est et primogenitum, et fit quoque cum homo regeneratus est; quod ita sit, videatur n. 3539, 3546, 3556, 3563, 3570, 3576, 3603, 3701.

[3] Quia agitur in hoc capite et in illis quae praecedunt, de regeneratione naturalis, et hic ⁷ de primo ejus statu, qui est introductionis per verum ad bonum, ideo primus filius Jacobi seu Reuben nominatus est a ‘videre Jehovah’, quod in sensu interno significat fidem a Domino. Fides in se spectata est fides intellectu et fides voluntate; scire et intelligere verum quod est fidei, dicitur fides intellectu, at velle verum quod est fidei, dicitur fides voluntate; illa, nempe fides intellectu, est quae significatur per ‘Reuben’, haec autem nempe fides voluntate, est quae significatur per ‘Shimeonem’: quod fides intellectu, seu intelligere verum, praecedat fidem voluntate seu velle verum, ⁸ cuivis constare potest; quod enim homini ignotum est, ut est bonum caeleste, hoc prius scire debet quod sit et intelligere quid sit, antequam id velle potest.

[4] Quod videre in sensu externo significet visum, constat absque explicatione; quod videre ⁹ in sensu interiore significet intellectum, etiam constare potest, visus enim interni hominis non aliud est quam intellectus, quare etiam intellectus in communi loquela vocatur visus internus, et de eo quoque praedicatur lux sicut de visu externo, et vocatur lux intellectualis: quod ‘videre’ in sensu interno sit fides a Domino, constat ex eo quod intellectus interior non alia objecta habeat quam illa quae sunt veri et boni, haec enim sunt fidei; interior ille intellectus, seu internus ¹⁰ visus,

¹¹ qui pro objectis habet vera quae sunt fidei, se non ita manifestat sicut intellectus qui pro objectis habet vera quae sunt vitae civilis et moralis, ex causa quia intra hunc est et in luce caeli, quae lux in obscuro est quamdiu homo est in luce mundi; at usque apud illos qui regenerati sunt, se ¹² revelat: imprimis per conscientiam. Quod ‘videre’ in supremo sensu sit praevidentia, constare potest, nam intelligentia quae praedicatur de Domino, est intelligentia infinita, quae non aliud est quam praevidentia.

[5] Quod per ‘videre’, ex quo Reuben nominatus est, in sensu interno significetur fides a Domino, patet a perplurimis locis in Verbo, quorum haec licet afferre;

apud Mosen,

Dixit Jehovah ad Mosen, Fac tibi serpentem, et pone eum super ¹³ signo, et erit, omnis qui morsus fuerit, et viderit illum et vivet: fecit Moses serpentem aeris, et posuit eum super signo ¹³ et fuit si momordit serpens virum, et inspexit serpentem aeris revixit, Num. 21:8, 9;

‘serpens aeneus’ quod repraesentaverit Dominum quoad sensuale externum, seu naturale, videatur n. 197; quod ‘aes’ sit naturale, n. 425, 1551; ¹⁴ quod fides in Ipsum repraesentata sit per quod revixerint, qui viderunt, seu inspexerunt illum, Ipse Dominus docet apud Johannem Sicut Moses exaltavit serpentem in deserto, ita oportet exaltari Filium hominis, ut omnis qui credit in Ipsum non pereat sed vitam aeternam habeat, 3:14, 15:

[6] apud Esaiam,

Dominus dixit, Abi et dic populo huic, Audite audiendo sed non intelligite, et videte videndo, et ne cognoscite, impingua cor populi hujus, et aures ejus aggrava, et oculos ejus obline, ne forte videat oculis suis, et auribus suis audiat, et cor ejus intelligat, 6:9, 10;

quod ibi ‘videre videndo et non cognoscere’ sit intelligere quod verum et usque non agnoscere, patet; ac quod ‘oculos ¹⁵ oblinere ne forte videat oculis suis’ sit privare intellectu veri, et quod fides in Dominum sit quae ¹⁶ hic per ‘videre’ significatur, constat a Domini verbis apud Matthaeum 13:13, 14; et apud Johannem 12:36, 37, 39, 40:

[7] apud Ezechielem,

Fili hominis, in medio domus rebellionis tu habitans, quibus oculi ad videndum, sed non vident, quibus aures ad audiendum et non audiunt, 12:2; ¹⁷ quod ‘oculi ad videndum sed non vident’ pro quod possint intelligere vera quae fidei, sed non volunt, et hoc propter mala, quae sunt ‘domus rebellionis’, quae mendacem lucem falsis et tenebras veris inducunt, secundum haec apud Esaiam,

Populus rebellionis ille, filii mendaces, filii non voluerunt audire legem Jehovae, qui dixerunt videntibus, Ne videatis; et visionem habentibus, Ne videatis nobis recta, loquimini nobis blanditias, videte illusiones, 30:9, 10:

apud Esaiam,

Populus hic ambulantes in tenebris viderunt lucem magnam, habitantes in terra umbrae mortis, lux effulsit super eos, ix

1. [KJV 2)

‘videre lucem magnam’ pro vera quae sunt fidei, recipere et credere, super illos qui in fide sunt, ‘lux’ caelestis dicitur ‘effulgere’, nam lux quae in caelo, est Divinum Verum a Divino Bono ¹⁸ :

[8] apud eundem,

Effudit super vos Jehovah spiritum somnolentiae, et occlusit oculos vestros, prophetas, et capita vestra, videntes, obtexit, 29:10;

‘occludere oculos’ pro intellectum veri; quod oculus sit intellectus, videatur n. 2701; ‘videntes obtegere’ pro illos qui sciunt et docent vera fidei; ‘videntes’ olim dicti sunt prophetae, qui quod sint docentes, tum vera doctrinae, videatur n. 2534 apud eundem,

Sacerdos et propheta errant per siceram, ... errant inter videntes, titubant judicio, 28:7;

similiter; quod judicium quo titubant, sit verum fidei, videatur n. 2235:

apud eundem,

Non connivebunt oculi videntium, et aures audientium auscultabunt, 32:3;

similiter:

[9] apud eundem,

Regem in pulchritudine sua spectabunt oculi tui, videbunt terram longinquitatum, 33:17;

‘spectare regem in pulchritudine’ pro vera fidei quae a Domino, quae pulchra dicuntur a bono; ‘videre terram longinquitatum’ pro bonum amoris; quod ‘rex’ sit verum fidei, videatur n. 1672, 2015, 2069, ¹⁹ , 3009, 3670; quod ‘pulchrum’ dicatur a bono, n. 553, 3080, 3821; quod ‘terra’ sit bonum amoris, n. 620, 636, 3368, 3379

apud Matthaeum, Beati mundi corde, quia hi ipsi Deum videbunt, 5:8;

‘videre Deum’ quod sit credere in Ipsum, ita fide Ipsum videre, patet; qui enim in fide sunt, ex fide vident Deum, nam Deus est in fide, et Deus id in fide quod vere fides est:

[10] apud eundem,

Si oculus tuus scandalizaverit te, erue illum, ... bonum est tibi luscum intrare in vitam quam duos habentem oculos mitti in gehennam ignis, 18:9;

hic quod ‘oculus’ non sit oculus, nec quod is eruendus, patet, is enim non scandalizat, sed intellectus veri, qui hic est ‘oculus’, n. 2701; quod melius sit non scire et capere vera fidei, quam scire et capere illa, et usque vivere vitam mali, significatur per ‘bonum esse ²⁰ luscum intrare in vitam quam duos habentem oculos mitti in gehennam ignis’:

[11] apud eundem,

Vestri beati sunt oculi quia vident, et aures vestrae quia audiunt: amen dico vobis, quod multi prophetae et justi desideraverint videre quae videtis, sed non viderunt, xiii

13-17; Joh. 12:40;

‘videre’ pro scire et intelligere illa quae sunt fidei in Dominum, ita pro fide; nam quod viderint Dominum, et viderint miracula Ipsius, non inde beati fuerunt, sed quod crediderint, ut constare potest ab his verbis apud Johannem, Dixi vobis, quod et videritis Me, et non credatis; haec est voluntas Ipsius Qui misit Me, ut omnis qui videt Filium, et credit in Ipsum, habeat vitam aeternam: non quod Patrem viderit quis, nisi qui est apud Patrem, hic vidit Patrem; amen, amen, dico vobis, qui credit in Me, habet vitam aeternam, 6:36, 40, 46, 47; ‘videre et non credere’ pro scire vera fidei et non recipere, ‘videre et credere’ pro scire illa et recipere; quod ‘non Patrem viderit quis nisi qui apud Patrem’ pro quod non agnosci possit Divinum Bonum nisi per Divinum Verum; quod ‘Pater’ sit Divinum Bonum et ‘Filius’ Divinum Verum, videatur n. 3704; inde sensus internus est quod nemo caeleste bonum possit habere nisi agnoscat Dominum:

[12] similiter apud eundem,

Deum nemo vidit usquam ²¹ , Unigenitus Filius, Qui in sinu Patris est, Ille exposuit, 1:18:

et apud eundem,

Jesus dixit, Qui videt Me, videt Illum, Qui misit Me; Ego Lux in mundum veni, ut omnis qui credit in Me, in tenebris non maneat, 12:45, 46;

ibi quod ‘videre’ sit credere seu fidem habere, manifeste dicitur: et apud eundem,

Jesus dixit, Qui cognovistis Me, etiam Patrem Meum cognovistis, et abhinc cognovistis Illum, et vidistis Illum, ... qui ²² vidit Me, vidit Patrem, 14:7, 9:

apud eundem,

Spiritum veritatis mundus non potest recipere, quoniam non videt illum neque cognoscit illum:... non relinquam vos orphanos, venio ad vos, adhuc parum dum mundus Me non amplius videbit, vos autem videbitis Me, quia Ego vivo, et vos vivetis, 14:17-19;

‘videre’ pro fidem habere, solum enim per fidem videtur Dominus, fides enim est ²³ oculus amoris, nam ab amore per fidem videtur Dominus, est amor ²⁴ vita fidei, quare dicitur, ‘vos videbitis Me, quia Ego vivo et vos vivetis’:

[13] apud eundem,

Dixit Jesus, In judicium Ego in mundum hunc veni, ut non videntes videant, videntes vero caeci fiant; Pharisaei...

dixerunt, Num etiam nos caeci sumus? dixit illis Jesus, Si caeci essetis, non haberetis peccatum, jam vero dicitis quod videmus, ideo peccatum vestrum manet, 9:39-41;

videntes' pro illis qui putant se intelligentes esse prae reliquis, de quibus dicitur quod ‘caeci fient’, hoc est, non accepturi fidem; quod ‘non videre’ seu caecus esse praedicetur de illis qui in falsis, tum de illis qui in ignorantia, videatur n. 2383:

apud Lucam, Vobis datum est cognoscere mysteria regni Dei, reliquis vero in parabolis, ut videntes non videant, et audientes non audiant, 8:10;

similiter:

apud eundem,

Dico vobis vere, Sunt quidam hic stantium, qui non gustabunt mortem, donec viderint regnum Dei, 9:27; Marcus 9:1;

‘videre regnum Dei’ pro credere:

apud eundem,

Jesus dixit ad discipulos, Venient dies, cum desiderabitis unum dierum Filii hominis videre, sed non videbitis, 17:22;

ibi de consummatione saeculi, seu de ultimo tempore Ecclesiae, quando non amplius aliqua fides:

[14] apud eundem,

Factum est cum Jesus accumberet cum illis, accipiens panem benedixit, et frangens tradidit illis, illorum autem aperti sunt oculi, et cognoverunt Ipsum, 24:30, 31;

per hoc significatum est quod Dominus per bonum appareat, non autem per verum absque bono; ‘panis’ enim est bonum amoris, n. 276, 680, 2165, 2177, 3478, 3735, 3813. Ex his et pluribus aliis locis constat quod ‘videre’ in sensu interno sit fides a Domino, nam non alia datur fides quae est fides, quam quae a Domino, haec quoque ²⁵ dat hominem videre, hoc est, credere; fides autem a se, seu a proprio hominis ²⁶ non est fides, nam haec facit videre falsa ut vera, et vera ut falsa, et si vera ut vera, usque non videt quia non credit, videt enim se in illis, non autem Dominum.

[15] Quod ‘videre’ sit fidem habere in Dominum, ²⁷ patet manifeste ab illis quae de luce caeli saepius dicta sunt, quod nempe lux caeli quia est a Domino, secum habeat intelligentiam et sapientiam; proinde fidem in Ipsum, nam fides in Dominum intus in intelligentia et sapientia est, quapropter videre ex illa luce, sicut vident angeli, non aliud potest significare quam fidem in Dominum; est etiam Ipse Dominus in luce illa quia procedit a Domino; illa lux etiam est quae lucet in conscientia illorum qui fidem in Ipsum habent, tametsi homo hoc nescit quamdiu in corpore vivit, nam tunc lux mundi illam lucem obscurat.

Footnotes:

3539. ‘Et induit Jacobum filium suum minorem’: quod significet affectionem veri seu vitam boni ex vero, constat ex repraesentatione ‘Rebeccae’ quod sit Divinum Verum Divini Rationalis; ex repraesentatione ‘Jacobi’ quod sit Divinum Verum Divini Naturalis; et ex significatione ‘induere’ quod hic sit communicare, ac imbuere, nempe vera boni, quae per ‘vestes Esavi’ n. 3537 significantur, ita affectionem veri naturalis, quae hic idem est cum vita boni ex vero. Quomodo haec intelligenda sunt, ¹ sciri potest ab illas quae supra n. 3518 dicta sunt; sed quia talia sunt quae hodie ignotissima, licet ² eadem adhuc ad captum aliquatenus explicare: agitur in hoc capite ³ de Domino, quomodo Ipse Naturale Suum Divinum fecit; et in sensu repraesentativo de regeneratione hominis quoad ejus naturale, videatur n. 3490.

[2] Cum homine ita se habet: regeneratio pro fine habet ut homo novus fiat quoad internum suum hominem, ita quoad animam seu spiritum; sed non novus fieri seu regenerari potest homo quoad illum nisi quoque quoad externum; nam tametsi homo post mortem fit spiritus, usque secum habet in altera vita illa quae sunt externi hominis, nempe affectiones naturales, et quoque doctrinalia, etiam scientifica, verbo omnia quae sunt memoriae exterioris seu naturalis, videatur n. 2475-2483; haec enim sunt plana in quibus terminantur interiora ejus; qualiter itaque illa disposita sunt, taliter interiora cum influunt, fiunt, nam inibi modificantur; exinde patet quod homo non modo regenerandus sit, seu novus fieri debeat quoad internum hominem seu rationalem, sed etiam quoad externum seu naturalem; et nisi hoc, nec foret aliqua correspondentia; quod correspondentia sit inter ⁴ internum hominem et hujus spiritualia, ac externum et hujus naturalia, videatur n. ⁵ 2987, 2989-2991, 3002, 3493:

[3] status regenerationis hominis, in sensu repraesentativo in hoc capite, per Esavum et Jacobum describitur; et hic primus ejus qualis est, nempe cum homo regeneratur seu antequam regeneratus est; est enim status plane inversus respective ad illum statum in quo est homo cum ⁶ regeneratus est; in illo enim statu, nempe cum homo regeneratur seu antequam regeneratus est, tunc intellectualia quae sunt veri, apparenter primas agunt; at cum regeneratus est, tunc voluntaria quae sunt boni; quod intellectualia quae sunt veri, apparenter primas agant in primo statu, repraesentatum est per Jacobum quod primogenituram Esavi sibi vindicaverit, videatur n. 3325, 3336; tum quod benedictionem ⁷ , de qua hic agitur; et quod status plane inversus sit, repraesentatur per quod Jacobus mentitus Esavum, quod nempe vestibus Esavi indutus, et quod pellibus haedorum caprarum; in hoc enim statu, rationale verum, nondum ita conjunctum rationali bono, seu quod idem, intellectus non ita conjunctus cum voluntate, sic influit et agit in naturale, ac ea quae ibi ⁸ , sic inverse disponit:

[4] hoc quoque constare potest a pluri experientia, ⁹ imprimis ex illa quod homo ¹⁰ intellectu possit appercipere et naturale inde scire plura quae bona et vera sunt, sed usque voluntas adhuc non possit secundum illa facere; ut pro exemplo: quod amor et charitas sit essentiale apud hominem, hoc potest intellectualis facultas hominis videre et confirmare, sed antequam regeneratus est homo, ¹¹ voluntaria non potest agnoscere; sunt quoque ¹² in prorsus nullo amore in Dominum et in nulla charitate erga proximum, qui hoc bene capiunt: pariter quod amor sit ipsa vita hominis, et quod talis vita, qualis amor: ut et quod omne jucundum et omne amoenum sit ex amore, proinde omne gaudium et omnis felicitas; et quoque inde, qualis amor, tale gaudium et talis felicitas; etiam id potest homo ex intellectu capere, tametsi voluntas dissentit aut etiam in contrarium it, quod felicissima vita sit ex amore in Dominum et ex amore erga proximum, quia Ipsum Divinum influit in illam; et vicissim quod infelicissima vita sit ex amore sui et amore mundi, quia infernum influit in illam:

[5] inde etiam coram intellectu perceptibile potest esse, non autem coram voluntate, quod amor in Dominum sit vita caeli, et quod amor mutuus sit anima ex illa vita; quapropter quantum homo non ex voluntatis suae vita cogitat, nec super vitam inde suam reflectit, tantum id intellectu percipit, sed quantum ex vita voluntatis suae, tantum non percipit, immo negat. Etiam coram intellectu clare potest apparere quod humiliatio sit in quam apud hominem influere possit Divinum, ex causa quia in eo statu removentur amores sui et mundi, proinde infernalia quae obstant; sed usque, quamdiu voluntas non nova est, et ¹³ huic unitus intellectus, homo in humiliatione cordis non potest esse; immo quantum homo in vita mali est, hoc est, quantum ejus voluntas est ad malum, tantum hoc non potest; etiam tantum ei hoc obscurum est, et quoque tantum illud negat: inde etiam homo intellectu percipere potest quod humiliatio hominis non sit propter amorem gloriae in Domino, sed propter amorem Divinum, quod Dominus ita cum bono et vero influere possit, et hominem beatum et felicem facere; at quantum voluntas consulitur, tantum hoc obscuratur; similiter se habet in perpluribus aliis.

[6] Haec facultas, nempe quod intelligere possit quid bonum et verum tametsi non vult illud, data est homini ut possit reformari et regenerari; eapropter illa facilitas est tam penes malos quam apud bonos, immo penes malos quandoque acutior; sed cum hac differentia, quod penes malos non sit aliqua affectio veri propter vitam, hoc est, propter bonum vitae ex vero, quapropter nec possunt reformari; at apud bonos est affectio veri propter vitam, hoc est, propter bonum vitae ¹⁴ , et propterea hi possunt reformari: sed status primus reformationis horum est quod verum doctrinae appareat illis primo loco esse et bonum vitae secundo, nam ex vero agunt bonum; at secundus status eorum est quod bonum vitae sit primo loco et verum doctrinae secundo, nam ex bono agunt bonum, hoc est, ex voluntate boni; et cum hoc fit, tunc quia voluntas est conjuncta intellectui, sicut conjugio, homo regeneratus est. De binis his statibus, in illis quae de Esavo et Jacobo in sensu interno agitur.

Footnotes: